هنجارگریزی در اشعار نزار قبّانی

هنجارگریزی یکی از شگردهای مطرح در نظریه‌های نقد صورت‌گرا‌یان (فرمالیست‌های) روس است. این شیوه، یکی از روش‌های برجسته‌سازی در یک اثر ادبی است، که در تعریفی ساده می‌توان آن را خروج از زبان معمول و معیار دانست. بهره‌گیری از این ترفند بیانی، به آفرینش زیبایی و پویایی سخن می‌انجامد و سبب توجه دوچندان مخاطب به متن می‌شود. لیچ، زبان‌شناس انگلیسی، معتقد است که برجسته‌سازی در زبان، به دو شکل «هنجارگریزی» و «قاعده‌افزایی» تحقق می‌پذیرد. او هشت گونه هنجارگریزی را در یک اثر ادبی از یکدیگر باز شناخته‌است. در این جستار، به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، انواع هنجارگریزی‌ها مطابق با نظریۀ لیچ، در اشعار نزار قبانی، شاعر نامدار معاصر سوری، در مجموعۀ کتاب‌الحب بررسی شده‌است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نزار قبانی از انواع هنجارگریزی در اشعار خود استفاده کرده و در این مجموعه هنجارگریزی «معنایی» و «آوایی» بسامد فراوانی دارد و هنجارگریزی «سبکی»، کاربردی ندارد.