تحلیل داستان «رستم و سهراب» براساس نظریه روایت‌شناسی کلود برمون

در جُستار حاضر، داستان تراژیک «رستم و سهراب» براساس نظریه روایت‌شناسی کلود برمون بررسی شده‌است. الگوی برمون برمبنای رویکردی دوگانه بنا شده که طبق آن سرنوشت قهرمان منحصراً نه به پیروزی، بلکه گاه به شکست ختم می‌شود. براساس نظریه برمون، این داستان متشکل از یک توالی اصلی و چندین توالی فرعی است که پیکره داستان را خلق کرده‌اند و انواع توالی‌ها از جمله زنجیره‌ای و انضمامی و پیوندی در آن به کار گرفته شده‌اند. براساس این نظریه، هر توالی دربردارنده سه کارکرد امکان و فرایند و پیامد است که این کارکردهای سه‌گانه کاملاً با داستان همخوانی و همسویی دارد. سهراب در توران، سهراب در ایران، کشته شدن سهراب به دست رستم، به ترتیب مراحل امکان و فرایند و پیامد داستان را شامل می‌شوند. از حیث شخصیت، این داستان نمونه تبدیل قهرمانان از کنشگر به کنش‌پذیر و برعکس است. مقاله پیش رو، هنر روایت‌گری و داستان‌پردازی فردوسی را نیز نشان می‌دهد؛ زیرا تمام عناصر روایی همچون تنظیم توالی پی‌رفت‌ها، موقعیت‌ها، کنش‌ها و مهم‌تر از همه رویکرد دوگانه برمون را در دادن اختیار به شخصیت‌ها در گزینش هدف مورد نظر قرار داده‌است.