بررسی نقد روان‌شناختی عبدالقاهر جرجانی (با تکیه بر کتاب اسرارالبلاغه)

در آغاز قرن بیستم و پس از طرح نظریّات فروید و یونگ، دانش روان‌شناسی به نقد ادبی معاصر وارد شد. این نظریّات، بیشتر از زاویه فرستنده متن (نویسنده یا شاعر) بررسی روان‌شناختی می‌شد، ولی بعدها مکتب روان‌شناسی دیگری مثل گشتالت، متن را از زاویه تاثیرگذاری بر مخاطب نقد کرد و برخی از ناقدان معاصر عرب نیز از آن ها الگو گرفتند. نویسنده مقاله بر آن است تا بداند آیا این نوع نقد در کتاب‌های دانشمند بلاغی و ناقد بزرگ، عبدالقاهر جرجانی وجود داشته است؟ اگر وجودداشته، به چه صورت بوده است؟ آیا نقد معاصر، به‌ویژه در نقد روان‌شناختی، از آن تاثیر گرفته است؟ جرجانی در دو کتاب دلایل الاعجاز و اسرارالبلاغه، به این موارد روان‌شناختی اشاره کرده است. وی در کتاب اسرارالبلاغه از زاویه اثربخشی متن در مخاطب یا گیرنده، به موضوع نگاه کرده است و در تاثیر هر یک از تشبیهات و یا استعاره‌های گوناگون در گیرنده، مطالب شایان توجهی گفته است که می‌توان گفت پایه اوّلیّه و اساسی مکاتب نقد ادبی غربی است. گردآوری داده‌های پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای بوده و نوع پژوهش، توصیفی و تحلیلی است.