مبالغه؛ تصویری فراتر از خیال

مبالغه تصویری است بلاغی که اغلب برای آرایش کلام و جلب توجّه شنونده به کار می رود. در مبالغه، شاعر با استفاده از دو شیوه بزرگ نمایی و کوچک نمایی مفاهیم خُرد را بزرگ جلوه می دهد و مفاهیم بزرگ را خُرد، و در واقع با استفاده از این ابزار بیانی سخن خویش را بسط می دهد و تاکید می کند تا القای مفهوم بهتر انجام پذیرد. اغلب بلاغت نگاران ضمن معرفی مبالغه تاکید کرده اند که مبالغه در حقیقت نوعی دروغ آمیخته با خرافات است و بنابراین گاه آن را تمجید کرده اند و از عناصر اصلی شعر و سخن بلندپایه دانسته اند و گاه آن را مطرود دانسته و شعر راستین را از آن مبرّا دانسته اند. با توجه به رویکرد متفاوت و گاه متناقض بلاغیون نسبت به مبالغه، در این مقاله به این پرسش پاسخ گفته ایم که ارزش جمال شناسی مبالغه چیست و استفاده از مبالغه تا چه حد در سخن متعالی جایز و بایسته است؟