بررسی ویژگی‌های سبکی اوزان غزل‌های بیدل دهلوی

اشعار بیدل دهلوی با صفت «غرابت» توصیف می شود، اما غزل‌های او، از نظر وزن، تا حد زیادی «معمولی» است، زیرا اوزان پربسامد آن مجموعه، که چهارپنجم غزل‌ها در آنها سروده شده، مطابق سنت شاعری آن دوره است؛ با این حال در اوزان کم بسامدتر غزل‌های او، وزن های نادر یا بی سابقه ای وجود دارد که او را از دیگر غزل سرایان متمایز می کند. بهره-گیری بیدل را از این وزن‌ها، می توان با توجه به فرهنگ محیط زندگی او تحلیل کرد. عناصر فرهنگی موثر بر وزن شعر، عمدتاً زبان و موسیقی است که خصوصیات آوایی‌شان در کیفیت اوزان رایج در آن فرهنگ نقش تعیین کننده دارد و این خصوصیات، در نظام اوزان شعری (عروض) آن زبان نیز بازتاب می یابد. اوزان خاص غزل‌های بیدل ویژگی‌های آوایی مشخصی دارد، شامل بلند بودن، دوپاره بودن و کثرت نسبی هجای کوتاه در برابر هجای بلند. این ویژگی‌ها با خصوصیات آوایی زبان و موسیقی هندی کاملاً سازگار است و بیشتر وزن‌های خاص او نیز که در شعر فارسی بی سابقه یا نادر است، در عروض هندی رواج دارد. از نظر نقد زیبایی شناختی نیز استفاده بیدل از این وزن‌های نادر، به سبب نوآوری و گسترش امکانات شعری زبان فارسی، برجسته کردن نقش وزن و رعایت تناسب وزن با محتوای غریب و نامانوس اشعار، ارزشمند است.