بررسی توازن نحوی در شعر نظامی بر مبنای قرینه‏ سازی

یکی از مهم‌‏ترین ویژگی‏‌های سبکی نظامی که در ساختار شعر از طریق الگوهای تکرار سبب هماهنگی و تناظر می‏شود، توازن نحوی است. توازن نحوی، با دربرگرفتن تکرارهای کلامی خلاق، به شیوه قاعده ‏افزایی، عاملی نقش‏مند در ساخت موسیقی زبان و القای کلام است. خمسه نظامی را می‏توان گنجینه‌‏ای ارزشمند از تکرارهای هنری دانست که اسباب ایجاد نظم را فراهم می‏‌سازند. نظامی با بهره‏‌گیری آگاهانه از نیروی زبان، به شیوه ترکیب و سازوارگی، مجموعه‌‏ای از واژگان را کنار هم قرار داده که در روابط نحوی، با اسلوب تکرار، مبناهای موسیقی را شکل می‏‌دهند. عامل مهمی که شاکله توازن نحوی را در خمسه بنا نهاده، وجود انواع قرینه‏ است. قرینه، با ایجاد تکرارهای پنهان در متن، پیوندهایی جمال‏‌شناسانه خلق می‏کند که اساس موسیقی در شعر تلقی می‌‏شوند. نظامی در خمسه با تکرار نقش‏ه‌ای دستوری و جابه‏‌جایی‏‌های نقشی، بر مبنای قرینه‏‌های نحوی و واژگانی، در ساخت زبانی شعر، و با چیدمان‏‌های نقشی یکسان و همسان‏‌سازی‏‌های هجایی، بر اساس قاعده قرینه‌‏های نحوی و هجایی در ساخت بلاغت شعر، سبب خلق توازن نحوی شده است. توازن نحوی در خمسه نظامی غالباً بر اساس الگوی تباین است که نسبت به الگوهای تشابه وجه هنری‏ تری دارد و مخاطب را به تکرارهای پنهان در نظام هم‏نشینی رهنمون می‏‌شود. این جستار می‏‌کوشد تا با ارائه رویکردهای نوین در حوزه تکرار، به شیوه توصیفی - تحلیلی، چشم‏‌اندازهای متفاوتی از زبان شعر نظامی عرضه کند.

syntactic balance, nizami`s language, linguistic and rhetorical constructions, music, symmetrization

one of the most important stylistic features of nizami`s language that creates harmony and correspondence in the structure of poetry through repetition patterns is syntactic balance. syntactic balance, by including creative verbal repetitions, in a rule-enhancing manner, is a key factor in creating the music of language and inducing speech. nizami`s khamsa can be considered a valuable treasure trove of artistic repetitions that provide the means to create verse. by consciously utilizing the power of language, nizami has put together a set of words through composition and arrangement, which through syntactic relationships and repetition, form the foundations of music. an important factor that establishes the structure of vatious types of parallelism. by creating hidden repetitions in the text, parallel creates aesthetic connections that are considered the basis of music in poetry. nizami in khamsa has created syntactic balance by repeating grammatical patterns, based on syntactic and lexical parallels, in the linguistic structure of the poem, and by using indentical pattern arrangements and syllabic assimilations, based on the rule of syntactic and syllabic symmetry, in the rhetorical structure of the poem. syntactic balance in nizami`s poem is often based on a pattern of contrast, which is more artistic than similarity and leads the audience to hidden repetitions in the system of conjunctions. this essay attempts to present different perspectives on the language of nizami`s poetry in a descriptive-analytical manner by presenting new approaches in the field of repetition