انواع طنز در آثار شاعران برجستۀ عصر سلجوقی

سیر طنزنویسی در ایران ارتباط نزدیکی با تاریخ سیاسی دارد. در دوره‏‌هایی که شاعران و نویسندگان از آزادی نسبی بهره‏‌مند بوده‌‏اند طنزنویسی نیز دارای رشد بیشتری بوده است. در دورۀ سلجوقیان که حکومت در یک موقعیت بینابین سیاسی یعنی نه استبداد مطلقه و نه حکومت مردم‏دارانه قرار گرفته بود سیر طنزنویسی مانند ادبیات آن دوره از وضعیتی کاملاً متفاوت و کمال‏‌یافته برخوردار بود. در این دوره از یک‏سو دربارها، متعدد و عاری از استبداد مهارگسیخته هستند، و از سوی دیگر، به‏‌طور هم‏زمان، هم عوامیت بر پادشاهان و مردم غالب است و هم تحصیلات در جامعه گسترش‌یافته و تکثر سبک‏‌ها و صداها را در آفرینندگان نظم و نثر پدید آورده است، و در سویۀ سوم نیز شاعران و نویسندگان به‌‏وسیلۀ حکومت به خود وانهاده شده‏ و از آزادی عمل بسیار بهره‏‌مند شده‏‌اند. با پیشرفت ادبیات، طنزپردازان پرشماری با سبک‏‌ها و شیوه‏‌های متفاوت و نوآورانه پدید آمده‌‏اند که نمونۀ آن تا دورۀ مشروطه به‏‌عنوان یک دورۀ برخوردار از آزادی کامل، در هیچ دورۀ دیگری دیده نمی‌‏شود. توسعۀ طنز در این دوره، بیشتر ازنظر فکری و محتوایی است و دارای دو گرایش عامه‏‌پسند چون هجویات و هزلیات و لطایف ادبی، و خاصه‌‏پسند، مانند طنزهای فلسفی، فرقه‌‏ا‌ی و عرفانی است. سرودن قصیده‏‌هایی با ترکیب هجو و هزل و ستایش، و اشعار پر جسارت تشکیک‏‌آمیز و روایت‌‏های طنزآمیز عقلای مجانین، فضای متفاوتی به منظومه‌‏ها و دیوان‏‌های شعری در این دوره داده است.

types of humor in the works of prominent poets of the seljuk period

the course of satirical writing in iran is closely related to political history. in the periods when poets and writers have benefited from relative freedom, satirical writing has also grown more. during the seljuk period, when the government was in an intermediate political position - that is, neither absolute tyranny nor populist government - the course of satirical writing, like the literature of that period, had a completely different and perfected state. in this period, on the one hand, there are many courts and free from tyranny, and on the other hand, at the same time, publicism dominates the kings and people, and education in the society has expanded and has created a variety of styles and voices in the creators of poetry and prose. and in the third level, poets and writers have been abandoned by the government and have benefited greatly from freedom of action. with the progress of literature, numerous satirists have emerged with different and innovative styles and methods, the example of which is not seen in any other period until the constitutional period as a period with complete freedom. the development of humor in this period is more intellectual and content-oriented and has two popular trends such as lampoon and facetiousnes and literary jokes, and special trends such as philosophical, sectarian and mystical satires. composing odes with a combination of satire, humor and praise, and boldly suspicious poems and humorous narratives of insane intellectuals, has given a different atmosphere to poems and divans in this period.