تحلیل تشبیه در مثنوی هشت‏ بهشت امیر خسرو دهلوی

هشت‏ بهشت یکی از مثنوی‏‌های پنج‏گانۀ امیر خسرو است که در جواب هفت‏ پیکر نظامی سروده شده است. تشبیه نقش مهمی در تصویرسازی و آفرینش ادبی دارد. بحث در مورد تشبیه به شناخت بیشتر شعر امیر خسرو کمک می ‏کند. در این پژوهش، تشبیه در هشت‏ بهشت از همۀ جهات مورد بررسی قرار گرفته است و در پایان هر مبحث، آمار کمی آن نیز ارائه شده است. این جستار نشان می‏‌دهد که امیر خسرو از موضوعاتی مانند انسان و متعلقات آن از قبیل اجزای بدن و همچنین مصنوعات انسانی و مکان‌‏ها بیشتر بهره برده است. از عناصری مانند طبیعت، اجرام آسمانی، اشیا و مفاهیم انتزاعی به‌‏عنوان مشبه‌‏به استفاده کرده است. دهلوی از تشبیهات مرسل، مجمل، حسی به حسی و مفرد به مفرد نسبت به سایر حالت‏‌ها بیشتر استفاده برده است. وجه شبه هم مورد بررسی قرار گرفت که مشخص شد، مهم‌‏ترین موضوعات و صفاتی که به‏‌عنوان وجه شبه مدنظر شاعر بوده است، شامل: سرعت، رنگ، زیبایی و شکل ظاهری هستند. در ادامۀ بحث تحقیقی و غیر تمثیلی بودن وجه شبه‏‌ها را نیز بررسی کرده‏‌ایم که نشان می‏‌دهد تشبیهات بیشتر از نوع تحقیقی هستند. تشبیهات تمثیلی هم کاربرد کمی دارند و اغلب غیر تمثیلی هستند. همچنین به آمیختگی تشبیه با برخی دیگر از صور خیال همانند استعاره، کنایه، تلمیح و اسطوره و سپس به زاویۀ تشبیه و تشبیهات تازۀ این مثنوی هم اشاره شده است.

analysis similes in masnavi hasht-behesht of amir khosro dehlavi

hasht-behesht is one of amirkhosrow’s five masnavids written in response to nezami’s haft-peikar. by examining the similes in this poem, we found that the similes used by the poet were mostly concepts related to human and his belongings. since this story has seven main structures and many palaces are described in these masnavi; therefore, these places are topic. nature and abstract concepts are sometimes used as image. images included nature, objects, cosmos bodies and animals are highest frequency. in terms of being sensory and intellectual, the highest frequency was related to sensory to sensory similes. in terms of extensive simile, the analogies of explicit similitude  and brief were more used. the poet has used eloquent similes and similes  addition in his stories. in terms of being singular and binding, singular to singular similes are more frequent than others. beautiful compound similes can also be seen in this story. in evaluating the simile, we came to the conclusion that the similes in this masnavi are mostly singular, reality and non-allegorical. we also examined the combination of simile with other imagery and it was found that simile is combined with rhetorics such as simile, metaphor, allusion, allusineness and mythological concepts and added to the elegance and beauty of similes. in the end, we also pointed out the similes and novel and beautiful combinations used by amir khosro in this stoty. amir khosro has used almost all types of similes in this poem, and this shows the breadth of the poet’s imagination and his ability to create images.