تفنن ساختار و تنوع مضامین در ملمعات نور‌الدین عبدالرحمن بن احمد جامی

نور‌الدین عبدالرحمن بن احمد جامی، ملقب به خاتم الشعرا، شاعر توانای ایرانی قرن نهم هجری قمری است که به دو زبان فارسی و عربی تسلط داشته است. دربارۀ تسلط جامی به زبان عربی، همین بس که الفوائد الضیائیه فی شرح الکافیه، مشهور به شرح جامی در نحو از وی بر‌جای مانده است. وی توانسته است مضامین ادب عربی را به‌خوبی به زبان فارسی بسراید و علاوه ‌بر آثار ارزشمند در نظم و نثر به زبان‌های فارسی و عربی و منظومه‌های متعدد فارسی، اشعار ملمع نیز از خویش بر‌جای بگذارد که خود از زمینه‌های ارزشمندی است که شاعران فارسی‌زبان در آن طبع‌آزمایی کرده‌اند. اشعار ملمع جامی استمرار ملمع‌سرایی شاعران دوزبانه است که در عین حال در تکوین و تحول ملمعات در عصر خویش ایفای نقش کرده است. دربارۀ ملمع‌سرایی شاعران فارسی‌زبان، همواره این سوال مطرح است که آنان در تحول صنعت ملمع، چه نقشی ایفا کرده‌اند و از حیث ساختار و مضمون چه نوآوری‌هایی بدان افزوده‌اند؟ این سوال دربارۀ ملمعات جامی نیز به ذهن پژوهشگران می‌خلد؛ از این رو، بررسی ملمعات جامی و تحلیل ساختار و مضامین آن به‌منظور دستیابی به میزان تنوع و نو‌آوری او در آنها موضوع این نوشتار است که با مراجعه به دیوان وی و با تحلیل ساختار ملمعات آن انجام پذیرفته است. بر‌اساس بررسی انجام‌شده، می‌توان به این نتیجه رسید که جامی در انواع ملمع از نظر ساختاری طبع‌آزمایی کرده و مضامین مختلف تغزل و وصف و مدح را موضوع ملمعات قرار داده و نو‌آوری‌هایی در ساختار آنها داشته است که به‌نوعی می‌توان آن را تفنن در سرایش شعر تلقی کرد.

contemplation of the structure and themes’ variety in the molamma’at of nour al-din abdul rahman ibn ahmad jami

mastered both persian and arabic languages, nour al-din abdul rahman ibn ahmad jami, nicknamed as khatam al-shoara, is a powerful iranian poet of the 9th century ah. it is enough about jami’s mastery of arabic language that the fava’ed al-ziya’iyya in sharh al-kafia, left of him, are known as sharh-e jami in syntax. in addition to valuable works in verse and prose in persian and arabic languages and numerous persian poems, he has been able to write the themes of arabic literature well in persian language and also left behind molamma’ poems, which is one of the valuable fields tested by persian-language poets. playing a role in the development and evolution of molamma’ in his era, jami’s poems of molamma’ are the continuation of the poetry of bilingual poets. there always has been a question about the persian-language poets’ molamma’ that in terms of structure and content, what role did they play in the evolution of molamma’ industry and what innovations did they add to it. with this same question on the mind, the investigation of jami’s molamma’ consisting the analysis of its structure and themes for achieving the degree of variety and innovation of jami in molamma’ was chosen as the subject of this article. according to this research, through making innovations in terms of the structure, jami has experimented with different types of molamma’s and created various themes of poetry, description, and praise as the subject of these molamma’ types, which can be considered as a technique in poetry writing.