پیشگویی در منظومه‌های پهلوانی پس از شاهنامه

پیشگویی یکی از عناصر مهم و اثرگذار در فرایند شکل‌گیری داستان‌های حماسی و ملی است که در منظومه‌های حماسی ملی ایران، اعم از شاهنامه و حماسه‌های منظوم پس از آن، نمودِ فراوان دارد. در نوشتار حاضر، دربارۀ عنصر پیشگویی در منظومه‌های پهلوانی پس از شاهنامه با روش کتابخانه‌ای، مبتنی بر توصیف و تحلیل محتوا و ارائۀ آمار، پژوهش شده‌است. بر اساس پژوهش انجام‌شده، حدوداً صدوپنجاه‌و‌پنج مورد پیشگویی در این منظومه‌ها به‌کار رفته‌است. عنصر پیشگویی در حماسه‌های منظوم معروف، نظیر بهمن‌نامه، شهریارنامه، سام‌نامه، کوش‌نامه، فرامرزنامه، گرشاسب‌نامه و جهانگیرنامه، به‌ترتیب نمودِ بیشتری دارد و در منظومه‌های بانوگشسب‌نامه، برزونامه، شبرنگ‌نامه، کک کوهزاد و بیژن‌نامه بسیار معدود و انگشت‌شمار است. در منظومه‌های حماسی کوتاهی نظیر ببر بیان، تهمینه‌نامه، داستان پتیاره، رزم‌نامۀ شکاوند کوه و سوسن‌نامه، پیشگویی کاربردی ندارد. پیشگویی‌ها به وسیلۀ افرادی صورت گرفته که در روزگار خود از جایگاه اجتماعی ممتاز و موقعیت برتر برخودار بوده‌اند و بیشترین پیشگویی‌ها به‌ترتیب، به‌وسیلۀ اخترشناسان با تکیه بر احکام نجومی، شاهان و شاهزادگان، پهلوانان، موبدان و برهمنان صورت پذیرفته‌است. افراد عادی نقش چشمگیری در پیشگویی ندارند. برخی از پیشگویی‌ها با ابزارهایی نظیر اسطرلاب، جام انجم‌نما، جام گیتی‌نما و آیینۀ حکمت صورت گرفته‌است. برخی نیز روی الواح گوناگونی درج شده‌اند که به‌وسیلۀ پیشینیان برای آیندگان پیشگویی شده‌است و تقریباً ویژگی‌های مشترکی دارند. بسیاری از پیشگویی‌ها بر اساس خواب و رویا، یا از طریق تفال و عوامل ماوراءالطبیعه و یاری‌رسان، نظیر سروش و سیمرغ انجام شده‌است که تقریباً تمام پیشگویی‌ها تحقق یافته‌اند. معمولاً پیشگویی کارکردی اجتماعی دارد، پند دادن برای اصلاح امور در حوزۀ نظام سیاسی و اجتماعی، آینده‌بینی، آگاهی از مغیبات و هشدارهای شوم، مانند مرگ، ویرانی و شکست، از مهم‌ترین اهداف و کاکردهای پیشگویی در منظومه‌های پهلوانی مذکور است. علت روی آوردن پیشینیان به امر پیشگویی را می‌توان دانش ناقص بشر در گذشته و نادانسته‌های او از کائنات و جهان هستی دانست.

Prediction in Heroic Poms after Shahnameh

Prediction is one of the most important and influential elements in the process of formation of epic and national stories, which is widely reflected in the national epic poems of Iran, including the Shahnameh and subsequent poetic epics. In the present article, the element of prophecy in heroic systems after Shahnameh has been researched by the method of libraries based on content description and analysis and presentation of statistics. Based on the research, about one hundred and fiftyfive predictions in these systems have been researched. Has been used. The element of prophecy in famous epic poems; Such as Bahmannameh, Shahriarnameh, Samnameh, Kooshenameh, Faramarznameh, Garshasbnameh  and Jahangirnameh, respectively, are more prominent and in the systems, Banogshsabnameh, Barzoonameh, Shebrangnameh, Kok Kuhzad and Bijannameh, they are very few and finger In short epic poems; Prophecies are not used, such as, Babarbian, Tahminehnameh, Dastan Patiareh, Razmnameh Shakavand Kooh and Susannameh.  The predictions were made by people who in their time had a privileged social status and superior position, and most predictions were made by astronomers, respectively, based on astronomical rulings, kings and princes, heroes and priests, Brahmins. Ordinary people play a significant role. They do not have predictions. Some predictions with tools such as astrolabe, astrological cup, cosmic cup, mirror of wisdom, and some are written on various tablets that were predicted by the predecessors for the future and have almost common features. Many predictions are based on dreams or divination, supernatural and auxiliary factors, like Soroush and Simorgh, and the vast majority of predictions have been fulfilled. Usually, prediction has a social function; advancing for reform in the political and social system, foresight, awareness of omissions, and ominous warnings, like death, destruction and defeat. It is one of the most important goals and functions of prophecy in the mentioned heroic systems.