استعارۀ جهتی در قصاید خاقانی با رویکرد شناختی

صنعت استعاره در گذشته به عنوان ابزاری زیبایی‌شناختی، ویژگی واژه‌ها و پدیده‌ای زبانی شناخته می‌شد. در رویکرد نوین زبان‌شناسی شناختی، استعاره به عنوان ابزاری فرازبانی شناخته می‌شود که نظام مفهومی ذهن انسان را شکل می‌دهد؛ یعنی یک استعاره، مفاهیم نظام‌مندی ارائه می‌دهد. بنابراین، بین استعاره‌ها ارتباطی به وجود می‌آید. جملاتی چون «در بحث شکستش دادم»، «استدلالش پیروز شد»، نمونه‌ای از استعارۀ «بحث، جنگ است» می‌باشد. استعاره بخش مهمی از ارتباط‌های کلامی را شکل می‌دهد و آن‌قدر طبیعی به زندگی ما وارد می‌شود که گاهی در عمل متوجه آن نمی‌شویم. از دیدگاه لیکاف، استعاره روشی است که از طریق آن، یک حوزه از تجربه در قالب حوزه‌ای دیگر بیان می‌شود. حوزۀ مبدا معمولاً عینی‌تر و ملموس‌تر از حوزۀ مقصد است. بنا بر نظر لیکاف، استعاره یک عنصر حاشیه‌ای در حیات فکری ما انسان‌ها نیست، بلکه عنصری است در ادراک ما که از فرهنگ و دنیای پیرامون‌مان محسوب می‌شود. یکی از انواع استعاره‌های مفهومی، استعارۀ جهتی است. استعاره‌های جهتی، صورت‌های مکانی به مفاهیم می‌بخشند که این جهت‌ها از یک سو، ریشه در تجارب ما دارند و از سوی دیگر، سبب زیبایی نظام‌های مفهومی می‌شوند. وظیفۀ این نوع از استعاره‌ها برقراری انسجام در نظام مفهومی ماست. زبان به‌کاررفته در قصاید خاقانی به علت تنوع مفاهیم موجود در آن، حوزۀ مناسبی برای بررسی استعاره از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی است. بررسی قصاید خاقانی با این دیدگاه، ما را در شناخت بهتر اندیشه و جهان‌بینی خاقانی یاری می‌رساند. این پژوهش که با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده، استعاره‌های جهتی را در قصاید خاقانی بررسی کرده‌است. در استعاره‌های خاقانی، بیشتر از جهت‌های «بالا» و «پایین» برای اعطای صورت مکانی به مفاهیم استفاده شده‌است، در حالی که «عمق، سطح، دور و نزدیک» کمترین کاربرد را دارد. در این پژوهش، جهت «بالا» با امور مثبت و جهت «پایین» با امور منفی مرتبط بود، جز در یک مورد که جهت بالا بر امور منفی و جهت پایین بر امور مثبت دلالت داشت.

Directional Metaphor in Khaghani’s ballade with a Cognitive Approach

The metaphor industry has long been regarded as an aesthetic tool. In the new approach to cognitive linguistics, metaphor is recognized as a metalinguistic tool that forms the conceptual system of man. Metaphor forms an important part of verbal communication And it comes so naturally to our lives that we sometimes fail to notice it in practice. From lakoffs point of view, metaphor is the way in which one sphere of experience is expressed in the sphere of another. The source domain is usually more objective and tangible than the destination domain. According to lykoff, metaphor is not a marginal element in our intellectual life; rather, it is an element in our perception of the culture and world around us. One of the types of conceptual metaphors is directional metaphor. Directional metaphors add to the concepts of spatial statements That these directions are rooted in our experiences on the one hand and make the conceptual systems beautiful on the other. The task of these types of metaphors is to establish coherence in our conceptual system. The Language used in ballades of khaghani because the of variety concepthe ballads in it is a suitable area for examining metaphor is from the point of cognitive semantics. Studying the ballads of khaghani with this view contributes to better understanding of the thoughts and thought. This is a descriptive and analytical study, It has studied the directional metaphors in Khaghani’s poems. In khaghani metaphors, the upper and lower directions are used to give concepts a place. While depth and surface area were least used. In this research, the upward direction with positive and The downward direction was related to the negative Except in one case that signifies the upward direction of negative things and the downward direction of positive things.