مطالعۀ تطبیقی شعر غالب دهلوی و اقبال لاهوری

غالب دهلوی و اقبال لاهوری دو شاعر برجستۀ شبه‌قارۀ هند در قرن‌های نوزده و بیست میلادی هستند که دغدغه‌های اجتماعی و سیاسی جامعۀ زمان خویش را در آثار خود منعکس کرده‌اند. آنان در دو زبان فارسی و اردو قاعده و طرحی نو درانداخته‌اند و به عنوان الگویی برای مسلمانان شبه‌قارۀ هند و پاکستان مطرح شده‌اند. هر دو از خرافات و رسوم فرسوده گریزان بودند و علیه آن اعتراض نمودند. می‌توان گفت سرچشمه‌های فکری و ادبی دو شاعر تقریباً مشترک است. از مضامین مشترک شعر این دو شاعر عارف‌مسلک می‌توان به عشق، اخلاص در عبادت، وحدت وجود، کرامت انسانی و فلسفۀ حکمت «لا و الاّ» اشاره کرد. فلسفۀ خودی، فلسفۀ عشق و عقل، فلسفۀ شعر و عرفان نیز از مهم‌ترین مفاهیم اختلافی شاعران نامبرده به شمار می‌آید. در نظام فکری اقبال، مفاهیمی همچون مردم، خدا و عشق به شکل برجسته‌ای تجلی یافته‌است، اما نظام فکری غالب بیشتر مبتنی بر عقل و منطق بوده‌است و از نمادهای عینی و محسوس بیشتر بهره گرفته‌است. در این مقاله کوشیده‌ایم با بررسی آثار غالب و اقبال، زمینه‌های مشترک و متفاوت شعر این دو شاعر و علل آن را تبیین نماییم و با روشی توصیفی‌ تحلیلی به مطالعۀ تطبیقی اشعار این دو شاعر پرداخته، رویکرد فلسفی و عرفانی آن دو را تجزیه و تحلیل کنیم.

A Comparative Study of Ghalib Dehlavi and Iqbal Lahori’s Poetry

Ghalib Dehlavi and Iqbal Lahori are famous poets of the Indian subcontinent who lived in the 19th and 20th centuries. They reflected the social and political concerns of their society in their poetry. They introduced a new style of poetry in both Farsi and Urdu languages and objected to wornout superstitions and customs. The intellectual and literary sources of the two poets are almost the same. The mutual themes of the poetry of these two mystic poets include love, sincerity in worship, unity of existence, and human dignity. The philosophy of self, love, and wisdom and the philosophy of poetry and mysticism are among the most important concepts about which they have disagreement. In the intellectual system of Iqbal, concepts such as people, God, and love are highlighted but the intellectual system of Ghalib is more based on wisdom and makes use of symbols more tangible. In this article, we try to study the works of Ghalib and Iqbal in order to determine the similarities and difference between their poetry and to analyze their philosophical and mystical approaches.