تصرفات مولانا در داستان‌پردازی با رویکرد اطناب

تردیدی نیست که مولانا در سرایش مثنوی وامدار متون عرفانی و حکمی پیش از خود است. با وجود این، پاسخ بدین پرسش که چرا مثنوی معنوی یکی از شاهکارهای بی‌بدیل ادب پارسی است، پرسشی است که سال‌ها ذهن پژوهشگران این حوزه را متوجه خود کرده‌است. نبوغ داستان‌پردازی مولانا نسبت به اخلاف خود یکی از دلایل برتری این اثر است. شاید هیچ شاعری مانند مولانا به این حد در دقایق داستانی تصرف نکرده‌است. او گاه داستانی را قبض می‌دهد و آن را در نهایتِ ایجاز و اختصار بیان می‌کند و گاه حکایتی را بسط می‌دهد و آن را در چندصد بیت بیان می‌کند. در این مقاله، نگارندگان با احصای داستان‌های گسترش‌پذیر در مقایسه با مآخذ آن، به تحلیل پنج داستان مثنوی پرداخته‌اند و میزان تصرفات مولانا را در ساختار حکایت، با رویکرد اطناب مشخص کرده‌اند تا تفوق حکایات بسیط مثنوی در مقایسه با مآخذ آن آشکار گردد. نتیجۀ به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که بسط (اطناب) داستان در مثنوی، کاملاً آگاهانه و با اهداف مشخصی بوده‌است.

Rumi’s Modification of Narrative: Expansion of Stories

There is no doubt that Rumi wrote Masnavi under the influence of his predecessors’ mystical and theological texts. Yet, why Masnavi is one of the unique masterpieces of Persian Literature is a question that has absorbed researchers’ minds for many years. Rumi’s genius for storytelling is one of the reasons that this work is a masterpiece. Perhaps no poet has modified the nuances of story like Rumi. He sometimes narrates a story with utmost brevity and sometimes extends his narration to hundreds of lines. This paper analyzes five stories of Masnavi in order to study how Rumi alters the usual structure of story. Thus, the article demonstrates that the expansion of stories in Masnavi is a fully conscious act that serves specific goals.