تحلیل ساختاری سیر العباد الی المعاد بر اساس الگوی «سفر نویسنده» ووگلر

سیر العباد الی المعاد نخستین معراج‌نامۀ منظوم ادب فارسی و داستان درماندگی روح سنایی در عالم مادّه و اشتیاق سفر و بازگشت به عالم معناست. سنایی مراتب وجود را از جمادی و حیوانی تا انسانی طی می‌کند و به مرتبۀ عقل کلّی می‌رسد و سپس به پیکر آخشیجی خود باز می‌گردد. بررسی ساختار داستان­های  قهرمانانه از سوی جوزف کمبل، منجر به طرح نظریۀ «تک‌اسطوره» مبنی بر هستی‌مندی همیشگی یک قهرمان با پیکرگردانی مداوم شد و کریستوفر ووگلر در کتاب «سفر نویسنده»، ریخت دیگری از این نظریه به دست داد و ساختار سفرهای قهرمانانه را در دوازده بخش و هفت کهن‌الگو بازنویسی کرد. در این جستار مراحل سفر قهرمان در سیر العباد الی المعاد بر پایۀ الگوی ووگلر و با روش توصیفی تحلیلی سنجیده شده‌است و دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که ساختار کلی سفر سنایی با الگوی سفر نویسنده تطبیق دارد، اگرچه در بعضی مراحل ناسازی‌هایی دیده می‌شود که گاه برآمده از تفاوت  در تعریف مفهوم قهرمان در دو نظام عرفان و اسطوره و گاه نشانه‌ای از سستی شگردهای داستانی سیرالعباد الی المعاد است.

Structural Analysis of Seir al’Ibad Ila alMa’ad on the Basis of Pattern Propose by Christopher Vogler in his "The Writer’s Journey"

Seir ul’Ibad Ila alMa’ad is the first verse Miraj Nameh of Persian literature, the story of Sanai’s spiritual inability in material world and his traveling passion for returning to the world of meaning. Sanai begins his existential upgrade procedure from being an animal or concrete up to the level of general intellect and then returns to his elemental body. The study of heroic structure of Joseph Campbell led to the development of a theory started with the term "monomyth", based on permanent ontology of a hero with a constant metamorphosis. Christopher Vogler proposed in his work "The Writer’s Journey" another form of the theory and rewrote the heroic journey in 12 volumes and 7 archetypes. Through a descriptiveanalytical method, the stages of hero’s journey have been surveyed in Seir ul’Ibad Ila alMa’ad, in present study, on the basis of Vogler’s pattern. The results show that the overall structure of Sanai’s journey is adaptable to the pattern of "The Writer’s Journey", although there are some incompatibilities in some stages that are sometimes the result of differences in the definition of hero concept in two systems of mysticism and myth, and sometimes indicate the weakness of fictional techniques of Seir ul’Ibad Ila alMa’ad.