نسبت عمل‌گرایی و ایدئولوژی در سیاست خارجی ایران؛ رویکردی راهبردی یا تاکتیکی؟

این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال است که سهم ایدئولوژی و عمل‌گرایی در کنش سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تا چه میزان است و کدام یک از این دو، اصالت بیشتری در عمل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارند؟ نتیجه این تحقیق حاکی از آن است که هر چند در اکثر کشورها، هنجارها و ارزش‌های ایدئولوژیک به درجاتی در عمل سیاست خارجی تاثیرگذار هستند، ولی این ارزش‌ها سهم قابل توجهی در سیاستگذاری و اجرای سیاست خارجی ایران داشته و در حکم اصول راهبردی آن محسوب می‌شوند. در واقع، علی‌رغم دیدگاه غالب که سیاست خارجی ایران را سیاستی عمل‌گرایانه می‌داند، فرضیه اصلی این تحقیق بر این گزاره استوار است که ماهیت اصلی سیاست خارجی ایران همچنان ایدئولوژیک بوده و رویکرد عمل‌گرایانه در سیاست خارجی ناشی از وجود منافع متعارض در نظام بین‌الملل و نیز محدودیت‌های ناشی از منابع قدرت ملی بر اساس نگاه تاکتیکی و نه راهبردی قابل توجیه است. این تحقیق با کاربست نظریه رئالیسم نئوکلاسیک به عنوان چارچوب نظری، به بررسی نسبت ایدئولوژی و عمل‌گرایی در رفتار سیاست خارجی ایران در چارچوب یک الگوی تعاملی سه‌جانبه مشتمل بر عوامل سطح داخل همچون منافع ملی و هنجارها و نیز ماهیت و ساختار نظام بین‌الملل می‌پردازد.

The Ratio of Pragmatism to Ideology in Iran’s Foreign Policy; Strategic or Tactical Approach?

This research attempts to answer this questions that what is the ratio between ideology and pragmatism in the Iran’s Foreign Policy? And, which of this is more authentic in the foreign policy of the Islamic Republic of Iran? The result showed that although in many countries values and ideologies are influential in some way in the practice of foreign policy, these values and ideologies ​​have a significant contribution to the policy and implementation of the foreign policy of Iran. In fact, despite the prevailing view that Iran’s foreign policy is a pragmatic policy, the main hypothesis of this study is that the essence of Iran’s foreign policy is ideological and the pragmatic approach to foreign policy is based on the existence of conflicting interests in the international system and the constraints in national power sources can be comprehend based on a tactical approach rather than strategic approach. This research with using a descriptive analytical method and library resources seek to examine the ratio of ideology and pragmatism in Iran’s foreign policy behavior in the framework of a triple interactive model including national interests, ideological preferences, and the nature and structure of the international system.