اثر ایفای تعّهد پولی قراردادی با تسلیم سند تجاری: رویکرد حقوق ایران، برخی نظام‌‌ های ملی و اسناد بین‌‌المللی

از مباحث مهم و کاربردی حقوق قراردادها، ایفای تعّهد مدنی قراردادی از طریق صدور اسناد تجاری است. تحقیق حاضر، بر این پرسش واقع شده است که چنانچه برای ایفای تعّهد پولی ناشی از قرارداد، سند تجاری تسلیم شود ولی منتهی به وصول نشود، آیا امکان استناد به تعّهد اصلی قراردادی، آثار و تضمینات آن وجود دارد یا خیر؟ به‌عبارت‌دیگر، آیا تسلیم سند تجاری، موجب تبدیل تعّهد مدنی (پایه) به تعّهد ناشی از سند تجاری می‌‌شود یا خیر؟ قوانین ما نسبت به موضوع ساکت است؛ برخی حقوق‌‌دانان دلایلی در مورد تبدیل یا عدم تبدیل تعّهد ارائه نموده‌‌اند و البته رویة قضایی نیز نگرشی واحد ندارد. مقالة حاضر می‌‌کوشد تا ضمن بررسی حقوق ایران، موضع برخی نظام‌های حقوقی ملی و اسناد بین‌‌المللی را مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار دهد و با توسّل به ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی در راستای امکان استناد به اصول حقوقی به‌عنوان منبع حقوق، نظریه تبدیل تعّهد را رد و دیدگاه مبتنی بر بقای تعّهد اصلی قراردادی را اثبات کند. بدیهی است اسناد بین‌‌المللی مورد مطالعه می‌‌تواند الگویی برای قانون‌گذاری آینده ما باشد.

performing contractual monetary obligations through delivery of negotiable instruments and its implications: the approach of iranian law, some national systems and international instruments

one of the most pivotal and practical subjects of contract law is whether one may dispose of his or her contractual obligations through the issuance of negotiable documents. this article focuses on the issuance of such instruments as a cheque in the performance of monetary obligations when the issuance is dishonored. in fact, the question is whether the issuance and delivery of such instruments convert a civil law obligation into an obligation arising from the issuance of negotiable instruments or whether it is possible to rely upon the original obligation with all its guarantees and consequences. the statutes are silent on the matter. scholars and jurisprudence are divided. this article comparatively examines various legal systems and international instruments like unidroit principles of international commercial contracts and the principles of european contract law, and by relying on the general principles enshrined in article 3 of the code of civil procedure, concludes that the better approach is the one that subscribes to the survival of the original obligations. it is hoped that this comparative study can set a model for our future legislative initiatives.