قاعده ‌سازی دیوان عالی کشور از توصیف خیارات قراردادی و احراز شرط عدم تصرّفات ناقله (نقد رای وحدت ‌رویۀ شمارۀ 810 مورخ 3/4/1400)

مواد 454 و 455 قانون مدنی از جهت مصادیق خیارات منشا «حقّ فسخ»، مصادیق «شرط ضمنی عدم تصرّفات ناقلۀ مشتری» و معنای واژۀ «باطل»، مبهم است، اما رای وحدت‌رویۀ شمارۀ 810 مورخ 1400/4/3، هیئت‌عمومیِ دیوان عالی کشور نیز مبهم و خارج از چارچوب دعاوی است. دادگاهی خیار تخلّف از پرداخت قسط ثمن و شرط تحویل مبیع هنگام فسخ را منع ضمنی تصرّفات ناقلۀ مشتری توصیف کرده، حکم بر بطلان تصرّفات و خلع ید داده است، اما در دعاوی مشابه، دادگاهی دیگر، از شروط همان عقد، چنین مفهومی را توصیف ننموده، با تفسیر متفاوت قانون، علیه فاسخ حکم داده است. دیوان، بر ارادۀ متعاقدین در جعل خیار تخلّف از ایفای قسط ثمن و شرط استرداد مبیع تاکید کرده، بدون تعیین وضعیت حقوقی تصرّفات ناقله، با اظهارنظر دربارۀ امری ضمنی، معتقد است حقّ تقدم مالک، موجب بی‌اثر شدن شرط و زوال حق فاسخ نسبت به استرداد عین نیست. درحالی‌که پیرو نظر اکثر فقهای متاخّر و معاصر، مستنبط از مواد 454 و 455 قانون مدنی، وضعیت تصرّفات ناقلۀ مشتری در خیارات قراردادی عدم نفوذ مُراعی است. بدین‌سان، چون امر ضمنی استرداد مبیع و خواستۀ خلع ید، بر خواستۀ بطلان تصرّفات ناقله مبتنی بوده، رای دیوان منطقاً مفید بطلان است.

formulation of supreme court by the description of contractual options and authentication of the lack of right of assignment of buyer (criticism of unified judicial precedent no. 810, dated 3/4/1400)

articles 454 and 455 of the civil code are ambiguous in terms of the examples of the right of rescission, the examples of the implied condition of prohibition of the customer in the assignment and the meaning of the word void; however, the supreme court decision as a unified judicial precedent no. 810 dated 24/06/2021is also vague and outside the scope of the lawsuits. a court has described the option of violation of the payment of installments and the delivery of the goods upon rescission as an implicit prohibition of the customer's assignment, and has ruled on the invalidity of the possessions and eviction. but in similar lawsuits, another court, from the terms of the same contract, did not describe such a concept, and with a different interpretation of the law, ruled against the seller. the supreme court emphasized the intent of the contracting parties in the case of the right to rescind the contract and return of goods sold, by commenting on an implicit matter, and did not comment on the legal status of the possession of the seller, and believes that the owner's right of priority does not invalidate the condition and the right of rescission against the return of the goods. while, according to the opinion of the majority of late and contemporary jurisprudents, deduced from articles 454 and 455 of the civil code, the customer's right of assignment in the contractual right of rescission is dependent null. thus, since the implicit matter of the return of goods sold and the request for eviction is based on the request for the cancellation of the assignment, the decision of the court is logically voidable.