نقد و بررسی ماده 892 قانون مدنی «حجب نقصانی»

نقد و بررسی ماده 892 قانون مدنی «حجب نقصانی» قانون‌گذار ما بحث «حَجْب نُقصانی» را از فقه امامیه اقتباس کرده و بدون هرگونه تغییریْ در مواد 886 قانون مدنی به بعدِ فصل چهارم آن را منعکس نموده است. مقنن در ماده 892 ق.م در مبحث «حَجْب از بعض فرض» پدر را جزو محجوبین نُقصانی قرار داده است. طبق ماده 892 ق.م «وقتی که برای میّت اولاد یا اولاد اولاد باشد، در این صورت ابوین میّت از بردن بیش از ثلث محروم می‎شوند». درحالی‌که پدر در زمرة محجوبین نُقصانی نبوده و حکم مقنن که متضمن خطا و در نتیجة پیروی از مشهور فقهای امامیه است و اکثر نویسندگان حقوق مدنی نیز بدون نقد و بررسی موضوع، خطای مزبور را در کتب خود تکرار نموده‌اند. ما در این مقاله ضمن تبیین خطای مزبور پیشنهاد حذف آن را داده‌ایم. خلاصة مقاله بدین شرح می‌باشد: الف) فرزند اعم از مذکر و مونث حاجب نُقصانی مادر از ثلث به سدس اس؛ ب) اخوه ابوینی (با وجود شرایط) حاجب نُقصانی و رد بری مادر است؛ ج) فرزند ذکور حاجب نُقصانی مادر است؛ زیرا فرض رد بری در اینجا متصور نیست؛ د) فرزند دختر حاجب رد بری مادر نیست؛ ه) فرزند حاجب رد بری ابوین نیست.

Barrier of inheritance

Review of Article 892 of Civil Code on &Hujbi Nuqsani& (’Partial Exclusion from Inheritance’)  Reza Valavioun[1] Date Received: 04 March 2019                              Date Accepted: 12 Desember 2020  Abstract Our legislator has borrowed the term &Hujbi Nuqsani& (’partial exclusion’) from Imamieh jurisprudence, discussed it without any changes in article 886 of Civil Code, and then restated it in chapter 4 of Civil Code. In article 892 of Civil Law of partial exclusion from inheritance, the legislator has mentioned father as the partially excluded one. According to article 892 of Civil Code, when a dead person has children or descendants, parents of the dead person are deprived of inheriting more than onethird. However father is not among the partially excluded, and the legislator’s sentence which contains an error, is due to adherence to Imamieh jurisprudence. And most authors of Civil Law, without reviewing the issue, have repeated the aforementioned error in their books.In this article, we have not only explained and clarified the error, but also suggested to omit it. The summary of this article is as follows:A: A child whether son or daughter decreases the mother’s share from onethird to onesixth.B: Father’s siblings (under certain conditions) decrease mother’s share and prevents the mother from inheriting the rest of the inheritance on the basis of the mother’s actual share.C: A male child decreases the mother’s share because it’s unsuspected that the mother inherits the rest of the inheritance on the basis of her actual share.D: A female child does not prevent mother to inherit the rest of inheritance on the basis of her actual share.E: A child does not prevent the parents from inheriting the rest of inheritance.  [1]. Assistant professor of private law, Allameh Tabataba’i University, Tehran, IRAN. Email: valaviounreza@gmail.com