تحلیل فقهی مبانی لزوم یا جواز عقد شرکت از منظر فقه اسلامی با نگاهی به رویه قضایی ایران

به علت ماهیت ویژه عقد شرکت، در رابطه با لازم یا جایز بودن آن، اختلاف‌نظرت اساسی وجود دارد. درحالی‌که برخی از فقها عقد شرکت را مطلقاً جایز دانسته و در این رابطه ادعای اجماع می‌نمایند، بعضی دیگر از فقها این عقد را مطلقاً عقدی لازم دانسته و گروه سوم از فقها، عقد شرکت را دارای ماهیتی دوگانه می‌دانند و در قسمت ایجاد اشاعه، لازم و در قسمت اعطای نیابت در تصرف، جایز قلمداد می‌نمایند. این اختلاف‌نظرت به‌تبع فقه، به دکترین حقوقی و رویه قضایی نیز کشیده شده است. در این مقاله با رویکردی تطبیقی به مذاهب مختلف اسلامی، با تجزیه‌وتحلیل دلایل موافقان و مخالفان لزوم یا جواز عقد شرکت، با تاکید بر پاسخ‌های حلی و نقضی که به دلایل مخالفان و موافقان لزوم یا جواز این عقد داده می‌شود، درنهایت این نتیجه حاصل می‌گردد که با توجه به ابهام قانون مدنی و با عنایت به نظر فقهای بزرگی چون شهید ثانی و سید محمدکاظم طباطبایی یزدی و با توجه به اصل 167 قانون اساسی، می‌بایست دیدگاه سوم را صحیح قلمداد نماییم، امری که دکترین حقوقی و رویه قضایی نیز به آن تمایل بیشتری دارد.

Analysis of the Legal Foundations of Binding Nature of Participation Agreement from View of Islamic Law with Emphasize of Jurisprudence of Iran

This article takes a comparative approach to various Islamic sects and lays emphasis on Shiite references while taking benefit from analytical and descriptive method , and after examining the basis upon which the binding and revocable character of contracts lies and analyzing the arguments presented by proponents and opponents of the binding or revocable character of partnership and presenting contradictory and solving answers to the view holders, leads in the end to the conclusion that considering the vagueness of the civil code and despite the opposing viewpoints of some Islamic jurists and on the other hand, based on the approach adopted by highprofile jurists such as Shahide Sani and Seyed Mohammad Kazem Tabatabaee , known as Saheb Orva and the attention of the article 167 of the Constitution, partnership contract should be recognized as having a binding character as far as its shareholding making aspect is considered and revocable with regard to the fact that partners acquire the right to control and lay hands on the shared property . This trend is supported more by the doctrine as well .