بازپژوهی فقهی- روایی شبهه بیع‌العینه در ابزارهای بازار سرمایه جمهوری اسلامی ایران

«بیع العینه» یکی از موضوعات مبنایی مربوط به ابزارهای مالی اسلامی در بازار سرمایه است که تعدادی از ابزارهای بازار سرمایه را با چالش شرعی مواجه می­کند. در این مقاله به شیوه تحلیلی-توصیفی، حکم فقهی بیع‌العینه مورد بازپژوهشی قرار گرفته و پس از بیان دیدگاه­های فقها به بررسی ادله خاص پیرامون آن پرداخته شده است. براساس نظر غالب فقهی، قدر متیقن آن است که حرمت و بطلان بیع‌العینه به‌جایی اختصاص دارد که دو شرط وجود داشته باشد: الف) با ترکیب دو عقد بیع که یکی نقد و دیگری نسیه باشد، مواجه باشیم؛ و ب) بیع دوم در بیع اول شرط شود. یافته­های مقاله نشان می­دهد که نظر غالب فقهی، محل مناقشه است و از روایات وارده در این باب، حتی باوجود شروط مذکور، حکم حرمت و بطلان استنباط نمی­شود. در انتها ابزارهای بازار سرمایه که با شبهه بیع‌العینه مواجه هستند، بررسی شده است؛ نتایج تحقیق حاکی از آن است که ریپو متعارف، ترکیب بیع و اجاره به‌شرط تملیک و بیع به‌ضمیمه اختیار خرید و اختیار فروش، با توجه به بررسی صورت گرفته، هیچ‌یک از جهت شبهه بیع العینه، محکوم‌به حرمت یا بطلان نیستند.

juridical restudy of the suspicion of sale of al-aina in the capital market tools of the islamic republic of iran

bay al-aina is one of the basic issues related to islamic financial instruments in the capital market, which causes a number of capital market instruments to face a sharia challenge. in this article, in an analytical-descriptive way, the jurisprudential ruling of bay’ al-aina has been re-examined, and after expressing the views of the jurists, the specific evidences surrounding it have been examined. according to the prevailing jurisprudential opinion, it is certain that the sanctity and nullity of the sale of al-aina are reserved for the place where there are two conditions: a) we are faced with the combination of two sales contracts, one of which is cash and the other is a loan, and b) the second sale is in the first sale. be a condition the findings of the article show that the prevailing jurisprudential opinion is a point of controversy, and from the narrations in this regard, even with the mentioned conditions, the ruling of sanctity and invalidity cannot be deduced. in the end, the capital market tools that are facing the suspicion of bias have been examined, the results of the research indicate that the conventional repo, the combination of sale and lease with the condition of acquisition and sale with the addition of the option to buy and the option to sell, according to the investigation, none of them are condemned or invalidated due to the suspicion of sale of al-ainah.