ابعاد شناسی چالش ‌های نهادینه ‌سازی نظام بانکداری اسلامی

در زمینه چالش ‌های بانکداری اسلامی، بعد از گذشت نزدیک به چهل سال از تصویب و اجرای قانون عملیات بانکداری بدون ‌ربا در جمهوری اسلامی ایران، نوشته‌ها، تحقیقات و مطالب فراوانی شکل گرفته است. در طول این دوران نیز در راستای برطرف نمودن آن‌ها، راه‌حل‌هایی نیز ارائه و به اجرا گذاشته شده است. لذا با اذعان بر این مطلب که برخی از چالش‌ها نیز برطرف شده، اما هنوز نظام بانکداری اسلامی درگیر چالش‌هایی است که برخی از آن‌ها از سابقه‌ای نسبتاً بلندمدت برخوردار هستند. لذا در همین راستا و به ‌منظور ریشه‌ یابی چالش‌ ها به‌ نظر می‌رسد مهم‌تر از شناخت خودچالش‌ها، درک درست و صحیح جنبه‌ها و ابعاد چالش‌های مقابل نهادینه شدن نظام بانکداری اسلامی، علی‌الخصوص در جمهوری اسلامی ایران و علی‌العموم در جهان است. بر همین اساس در این مقاله تلاش شده است با نگاهی تقریباً همه‌جانبه، ضمن ریشه‌شناسی چالش‌ها، ابعاد گوناگون چالش‌ها موردبررسی و مداقه قرار گیرند. پژوهش حاضر ابعاد چالش‌ها را در دو بخش چالش‌های بانکداری اسلامی در جمهوری اسلامی ایران و جهان به شکل جداگانه موردبررسی قرار داده است. درهرصورت، اساسی‌ترین چالشی که از تصویب قانون عملیات بانکداری بدون‌ربا در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، چالش «نبود قصد و نیت در عقود طبق قاعده «العقود تابعه للقصود»، علی‌الخصوص در مورد مفهوم «قرض‌الحسنه» است که شاید بتوان ادعا نمود اساس و مبنای تفکر و اندیشه اسلامی در زمینه ساده‌ترین و درعین‌حال پیچیده‌ترین مفهوم اقتصاد یعنی «پول» در فضای «قرض‌الحسنه» معنا و تجلی پیدا می‌نماید. امید است این پژوهش بتواند به‌عنوان مصداقی از مصادیق گام دوم انقلاب اسلامی در راستای نهادینه‌ سازی نظام اقتصاد اسلامی بوده باشد.

dimensionality of the challenges of the institutionalization of the islamic banking system

regarding the problems and challenges facing islamic banking, of course, after nearly forty years since the adoption and implementation of the law on interest-free banking in iran, many writings, researches and materials have been formed. during this period, in order to solve them, solutions have been presented and implemented. therefore, acknowledging that some of the problems and challenges have been resolved, but the islamic banking system is still facing challenges, some of which have a relatively long history. therefore, in order to find the roots of the challenges, it seems more important than recognizing the challenges themselves, to understand correctly the aspects and dimensions of the problems and challenges against the institutionalization of the islamic banking system, especially in iran and in the world in general. accordingly, in this article, an attempt has been made to examine the dimensions of these challenges in order to avoid repetition, almost in a comprehensive manner. with regard to the above, the present study has examined the dimensions of challenges in the two sections of islamic banking challenges in iran and the world separately. in any case, the main challenge that unfortunately still exists in iran almost fourteen years after the enactment of the law on interest-free banking operations, and unfortunately has received less attention, is the problem or challenge it is qarz al-hasna, which can be claimed to be the basis of islamic thought and thought in the context of the simplest and at the same time the most complex concept of economics, namely money in the space of qarz al-hasna finds meaning and manifestation. it is hoped that this study can be used as an example of the second step of the islamic revolution in the direction of institutionalizing the islamic economic system.