طراحی بازار سرمایه اسلامی در چهارچوب نظام اقتصادی اسلام (ماهیت، عناصر، روش کشف و طراحی)

بازار سرمایه اسلامی یکی از زیر نظام‌های نظام اقتصادی اسلام است و تفاوت ماهوی آن با بازار سرمایه متعارف در مبانی، اهداف، اصول، ابزارهای تامین مالی، ابزارهای مدیریت ریسک و نهادهای مالی است که در بازار سرمایه اسلامی همه در چارچوب تعالیم اقتصادی اسلام طراحی ‌می‌شوند. بازار سرمایه اسلامی محل معامله دارایی‌ها و اوراق بهاداری است که همه براساس شریعت طراحی ‌شده‌اند و بازیگران اصلی این بازار اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی براساس مبانی، اهداف، احکام و اخلاق اقتصادی اسلام فعالیت می‌کنند. این مقاله که ماهیت اکتشافی دارد درصدد است به روش توصیفی - تحلیلی عناصر ثابت و متغیّر بازار سرمایه اسلامی را معرفی و روش کشف و طراحی اجزای آن را بیان کند و به‌ صورت مشخص این سوال‌ها را پاسخ دهد که: مبانی و اهداف بازار سرمایه اسلامی کدام‌اند و به چه روشی کشف می‌شوند؟ احکام فقهی، حقوقی و اخلاقی بازار سرمایه اسلامی به چه روشی استنباط می‌گردند؟ ابزارهای تامین مالی، ابزارهای مدیریت ریسک، نهادها و سازمان‌ها و الگوهای رفتاری مشارکت ‌کنندگان بازار سرمایه اسلامی به چه روشی طراحی و شکل می‌گیرند؟مطابق یافته‌های تحقیق؛ بازار سرمایه اسلامی بر پایه عناصر ثابت نظام اقتصادی اسلام بنیان نهاده‌ می‌شود که به روش اجتهادی از منابع استنباط کشف می‌شوند و دیدگاه اسلام در این موارد تاسیسی است، اما عناصر متغیّر بازار سرمایه اسلامی (قوانین و مقررات، قراردادها، ابزارها و سازمان‌ها و نهادها)، از تجربه و دانش بشری به دست می‌آیند و موضع شریعت در این عناصر امضایی است به این بیان که از میان یافته‌های دانش و تجربه بشری تنها آن عناصری انتخاب می‌شوند که سازگار با عناصر ثابت نظام اقتصادی اسلام باشند یا با انجام اصلاحاتی بتوان سازگار کرد.

Designing the Islamic Capital Market within the Framework of The Islamic Economic System (Nature, Elements, Method of Discovery and Design)

The Islamic capital market is one of the subsystems of the Islamic economic system and its essential difference with the conventional capital market is in the principles, goals, financing instruments, risk management instruments and financial institutions. In the Islamic capital market, all the components and pillars are designed within the framework of Islamic economic teachings. This article, which has an exploratory nature, seeks to introduce the fixed and changing components of the Islamic capital market in a descriptiveanalytical method and to express the method of discovering and designing its components. Specifically, it answers the following questions: What are the principles and goals of the Islamic capital market and how are they discovered? How are the jurisprudential, legal and moral rulings of the Islamic capital market inferred? How are financing instruments, risk management instruments, institutions and organizations, and behavioral patterns of participants in the Islamic capital market designed?According to the research findings the Islamic capital market is based on the fixed components of the Islamic economic system, which are discovered by ijtihad from the sources of sharia and Islamic view in this regard is constitutive.  But the changing elements of the Islamic capital market are derived from human experience and knowledge, and the ratifying approach of Islam is evident in these cases. In other words, from among the human achieved knowledge and experience, only those elements are selected that are consistent with the fixed elements of the Islamic economic system or can be adapted by making corrections.