شناسایی و رتبه‌بندی عوامل علی و راهبردهای مدیریت سود در صنعت بانکداری ایران

نقش بی‌بدیل نظام بانکداری به‌عنوان راهبردی اصولی برای اجرای سیاست‌های اقتصادی، وجود بحران‌های مالی چند دهه اخیر در صنعت بانکداری، اقتصاد مبتنی بر بانک در کشور، نقش اصلی گزارشگری مالی در مجهز کردن ذینفعان به اطلاعات مفید و تمرکز اولیه آن بر سود، همچنین میزان شیوع و پیامدهای قوی مدیریت سود، زمینه را برای ورود پژوهش‌های حسابداری به‌منظور بررسی صنعت بانکداری مهیا می‌نماید. باتوجه به خلا پژوهش‌های کیفی، هدف شناسایی و رتبه‌بندی انگیزه‌ها و ابزارهای مدیریت سود در این صنعت می‌باشد. روش‌شناسی این پژوهش، دلفی فازی و فرایند تحلیل سلسله مراتب فازی با ابزار مصاحبه و پرسشنامه است. به‌همین منظور با 15 نفر از خبرگان این صنعت مصاحبه‌هایی انجام گرفت؛ سپس پرسشنامه‌های دلفی و مقایسات زوجی در اختیار 23 نفر از افرادی که در تهیه، تحلیل و حسابرسی صورت‌های مالی بانک‌ها فعالیت داشته‌اند قرار گرفت. نتایج نشان داد عوامل علی موثر بر مدیریت سود به‌ترتیب عبارتند از: عوامل مبتنی بر تداوم فعالیت، اقدامات انسانی و نفع شخصی، کفایت و کیفیت استانداردها و قوانین، فشار محیط قانونی. به‌علاوه راهبردهای این پدیده بهترتیب عبارتند از: مدیریت سود واقعی، مدیریت ارائه اطلاعات و مدیریت سود تعهدی. تحلیل‌ها نشان می‌دهد انگیزه بقای بانک، انگیزه خاص مدیریت، کیفیت استانداردهای حسابداری و انگیزه قانونی، عوامل اصلی تاثیرگذار بر مدیریت سود بوده و ابزارهای اصلی مدیریت سود در صنعت بانکداری کشور شامل مدیریت خرید و فروش اوراق بهادار، نحوه شناسایی سود سپرده و ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول می‌باشد این اطلاعات می‌تواند برای سرمایه‌گذاران، بانک مرکزی، استانداردگذاران، بازرسان و حسابرسان در اجرای حسابرسی‌های موثر و کارآمد مفید واقع شود.

Identifying and Ranking of Causal Conditions and Strategies of Earning Management in Banking Industry of Iran

The irreplaceable role of banking system as a strategic principle for implementing economic policies, the presence of financial crisis in recent decades in banking industry, the bankbased economy in a country, the major role of financial reporting in providing useful information to stockholders and its primary focus on income, and also the prevalence and powerful consequences of earning management allow accounting studies to survey banking industry. Due to the lack of qualitative studies, the paper aims to identify and rank incentives and tools for earning management in this industry. The methodology of this research is Fuzzy Delphi and Fuzzy Analytical Hierarchy Process using interview and questionnaire. For this purpose, 15 experts in this industry were interviewed; then, the questionnaires of Delphi and pairwise comparisons were given to 23 people who were active in preparation, analysis and auditing of financial statements of banks. The results showed that the effective causal conditions on earning management are as follows, respectively: factors based on the constant concern, human measures and personal profit, sufficiency and quality of standards and principles, and pressure of legal environment. Furthermore, the strategies of this phenomenon are as follows, respectively: real earning management, informationpresenting management and accrual earning management. The analyses show that incentive of bank survival, the special managerial incentive, quality of accounting standards and legal incentive are the major influential factors in the earning management; also, the major tools for earning management in banking industry of a country include: management of transactions in securities, the way of identifying deposit interest and loan loss provisions. This information could be useful for investors, The Central Bank, standard setters, inspectorate and auditors in performing effective and efficient auditing.