استخراج عوامل عملیاتی موثر برکژکارکردی نرخ سود سپرده در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران

تغییر نظام بانکی ربوی به بانکداری بدون ربا و حذف نرخ بهره و جایگزینی نرخ سود به‌عنوان یک متغیّر کلیدی در بازار پول، ازجمله تحولات بنیادین در اقتصاد ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌شمار می‌آید. نرخ سود سپرده از جنبه عملیاتی در سال‌های اجرای قانون بانکداری بدون ربا با چالش‌های فراوانی مواجه بوده است. در این پژوهش پس از مطالعه منابع کتابخانه‌ای و مصاحبه با خبرگان، عواملی که موجب بروز این چالش‌ها شده است شناسایی و پس از دسته‌بندی مفهومی هریک از آنها در 6 حوزه سیاست گذاری، سپرده گذار، ساختار بازار، فعالیت بانک ها، اقتصاد کلان و نظارت و مجازات، با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی مورد اعتبارسنجی قرار گرفت. 17 چالش درنهایت به‌عنوان عواملی که موثر بر کژکارکردی نرخ سود هستند، تایید گردید. در پایان، راهکارهای متناسب با هریک از ابعاد چالش‌های نرخ سود، پس از بررسی و تایید در گروه کانونی پژوهش، ارائه گردید.

Extracting the Effective Operating Factors on the Inefficiency of Deposit Rate in the Banking System of the Islamic Republic of Iran

Transition from conventional (interestbased) to usuryfree banking system by eliminating interest rates and replacing them with profit rates as a key variable in the money market is among the fundamental shifts in Iran’s economy since the victory of the Islamic Revolution. Deposit rates have faced many operational challenges in practice during the enforcement of usuryfree banking law. In this study, after reviewing library resources and analyzing interviews with experts, the factors that led to these challenges have been identified and each conceptually validated within six areas of policymaking, depositors, market structure, bank activity(performance), macroeconomics and supervision and punishment using the partial least squares method (PLS). Finally, a number of seventeen challenges were acknowledged as factors affecting profitrate inefficiency. At the end, appropriate solutions for each of profitrate challenges were presented after their being reviewed and confirmed in the focus research group consisting of some banking and finance university professors.