مدل‌سازی اعطای تسهیلات درمانی و سلامت مبتنی‌بر عقود انتفاعی در بانکداری اسلامی

تامین مالیِ حوزه سلامت و بهداشت در ایران از یک مدل چندگانه بهره می‌گیرد که در آن دولت، بیمه‌ها و بیماران به‌طور هم‌زمان هزینه‌های بهداشتی و درمانی را متقبل می‌شوند. علی‌رغم مخارج گسترده دولت و پرداخت برخی هزینه‌ها توسط بیمه‌ها، سهم پرداخت از جیب بیماران قابل توجه بوده و لذا حمایت از بیماران امری ضروری است. یکی از روش‌های تامین مالی بیماران اختصاص تسهیلات بانکی است که در بانک‌های کشور از طریق قرض‌الحسنه انجام می‌گیرد. ازآنجاکه بانک‌ها به دلیل حفظ منافع‌شان، تمایلی به اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه ندارند عملاً این شیوه از تامین مالی رونقی ندارد و در بسیاری از موارد بیماران با دریافت‌ وام‌هایی غیر از درمان، به رفع نیازهای خود مبادرت می‌ورزند که درواقع نوعی صوری‌سازی محسوب می‌شود. هدف از مقاله حاضر ارائه یک مدل به‌منظور رفع این نقیصه در نظام تامین مالی سلامت است. این مدل با استفاده از روش تحلیلیتوصیفی و مقایسه تطبیقی به‌گونه‌ای ارائه می‌شود که علاوه‌بر تامین منافع بانک‌ها، پاسخگوی نیازهای درمانی متقاضیان تسهیلات نیز باشد. نتایج نشان می‌دهد تنوع نیازهای پزشکی در قالب خدمات تشخیصی، خدمات درمانی، خدمات پرستاری و پرستاری در منزل سبب شده است که به طیف متنوعی از عقود بانکی نیاز باشد. انطباق نیازهای پزشکی با عقود بانکی نشان می‌دهد که تسهیلات جعاله، مرابحه (فروش اقساطی)، استصناع و اجاره به‌شرط تملیک می‌تواند در تامین نیازهای درمانی مورداستفاده قرار گیرد. سه بازیگر اصلی مدل بانک،بیمار و بیمارستان هستند و مکانیسم ارتباطی آن به‌گونه‌ای طراحی شده که از کژمنشی و کژگزینی جلوگیری نماید.

Developing a Model of Providing Medical and Health Facilities Based on forProfit Contracts in Iranian Banks

Health care financing in Iran uses a multiple model in which the government, insurance companies and patients simultaneously bear the costs of health care. Despite the government’s extensive expenditures and the share of some expenses by insurance companies, patients’ outofpocket payment is significant which necessitates their being supported. One is banking facilities provided through Qard alHasan (benevolent loan). This, however, being somehow against Banks’ interests, is practically unsuccessful, and in many cases patients need to apply for loans to meet their needs, which is a form of formalization. The purpose of this paper is to provide a model to address this shortcoming in the health financing system. This model is presented using analyticaldescriptive method and comparative comparison so that in addition to securing the interests of banks, it also meets the medical needs of facility applicants. The results show that the diversity of medical needs in the forms of diagnostic, medical, nursing and home nursing services has necessitated a diverse range of banking contracts. Compliance of medical needs with banking contracts shows that facilities like Ju’alah, Murabaha (installment sale), Istisna’ and Ijarah can be used in such cases. The three main players in this model are banks, patients and hospitals, and the communication mechanism is designed in such a way as to prevent moral hazards and adverse selections.