اثر سامانه آبیاری واترباکس بر بهره‌وری آب و اجزای عملکرد درختان مرتعی در شرایط اقلیمی گرم و خشک

کشور ایران با برخورداری از 40 میلیون هکتار عرصه بیابانی، با چالش‌های زیادی جهت مقابله با پدیده بیابان‌زایی مواجه می‌باشد که مهم‌ترین آنها فرسایش بادی می‌باشد. با توجه به محدودیت کمی و کیفی منابع آبی، انتخاب روش مناسب آبیاری گیاهان مرتعی از اهمیت زیادی برخوردار است. برای تعیین مناسب‌ترین روش آبیاری برای کشت گیاهان مرتعی مختلف یک تحقیق به مدت دو سال (1400 1398) در دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. عامل اول نوع گیاه مرتعی در چهار سطح شامل کهور (t1)، کونوکارپوس (t2)، برهان (t3) و کنار (t4) و عامل دوم روش آبیاری در چهار سطح شامل سطحی (i1)، واترباکس (i2)، کوزه‌ای (i3) و بابلر (i4) بودند. نتایح تجزیه واریانس نشان داد نوع گیاه مرتعی از نظر شاخص‌های اندازه‌گیری شده شامل ارتفاع گیاه، قطر ساقه، وزن خشک و تر ساقه، وزن خشک و تر برگ، شاخص سطح برگ، حجم آب مصرفی و بهره‌وری مصرف آب اختلاف معنی‌داری در سطح 1 درصد با یکدیگر داشتند. روش‌های آبیاری استفاده شده نیز از نظر تمامی این شاخص‌ها به جز قطر ساقه و شاخص سطح برگ اختلاف معنی‌داری در سطح 5 درصد با یکدیگر داشتند. از بین انواع پوشش گیاهی، کهور با بیشترین میزان پوشش (شامل ارتفاع و وزن خشک و تر) و کمترین میزان مصرف آب با متوسط 996 لیتر در طول دو سال به ازای هر اصله و بالاترین بهره‌وری مصرف آب با متوسط 9.72 کیلوگرم بر متر مکعب مناسب گیاه بود. از بین روش‌های آبیاری، روش آبیاری بابلر از نظر میزان پوشش بهتر از سایر تیمارها بود ولی روش آبیاری واترباکس از نظر شاخص‌های مصرف آب و بهره‌وری مصرف آب تیمار برتر بودند و نسبت به روش آبیاری سطحی 87 درصد در مصرف آب صرفه‌جویی نمود و کارایی مصرف آب را 298 درصد افزایش داد.بنابراین سامانه آبیاریواترباکس در پروژه های جنگل کاری و بیابان زدایی می تواند جایگزین سایر روش های آبیاری شود.

the effect of waterboxx irrigation system on water productivity and performance components of pasture trees in hot and dry climatic conditions

in iran, where there are 40 million acres of desert land, faces many challenges in combating desertification, the most significant of which is wind erosion. afforestation is the easiest solution to deal with this phenomenon. given the quantitative and qualitative limitations of water resources, selecting the appropriate irrigation method for rangeland plants is of great importance.in order to determine the most appropriate irrigation method for various rangeland plants, this study was conducted for two years (2019 2021) at shahid chamran university of ahvaz. the experiment was conducted in a factorial design within a randomized complete blocks design with three replications.the main levels included four types of rangeland plants (prosopis cineraria (t1), conocarpus (t2), albezia lebbek (t3), and ziziphus (t4)), and the sub levels included four types of irrigation (surface (i1), waterboxx (i2), pitcher (i3) ) and bubbler (i4)).the results of the analysis of variance showed that the types of rangeland plants had a significant difference at the 1%  level in terms of measured indices (plant height, stem diameter, stem dry and wet weight, dry and fresh leaf weight, leaf area index, and water consumption volume, and water productivity). there was also a significant difference between irrigation methods at the 5% level  for all indices except stem diameter and leaf area index. among the plant species, mesquite had the highest coverage (including height and dry and fresh weight), and the lowest amount of water consumption (averaging 996 liters per plant over two years), and the highest water productivity (9.72 kg/m3). among the irrigation methods, the bubbler irrigation method had better coverage than other methods. in contrast, the waterbox irrigation method was superior in terms of water consumption and water productivity, saving 87% of water compared to surface irrigation and  increasing water productivity by 298%. therefore, the waterboxx irrigation method can replace other irrigation methods in afforestation and desertification projects.