واکاوی عوامل موثر بر مشارکت کشاورزان در طرح تعادل بخشی آبخوان دشت سروستان (مورد مطالعه بخش کوهنجان)

امروزه خلاء موجود بین توان تامین آب و رشد فزاینده تقاضا، بحران کم‌آبی را تشدید نموده و این امر سوء برداشت از منابع آبی زیرزمینی و به تبع آن افت سطح تراز آبخوان‌ها را به دنبال داشته است. دشت سروستان در استان فارس نیز در زمره مناطق بحرانی از نظر منابع آبی بوده و برای مدیریت منابع آبی در این دشت در طرحی موسوم به طرح تعادل‌بخشی آبخوان، نصب کنتورهای حجمی در مسیر چاه‌های آب کشاورزی به عنوان فناوری حوزه مصرف آب پیشنهاد شده است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر مشارکت در طرح تعادل‌بخشی آبخوان دشت سروستان صورت پذیرفت که به شیوه پیمایش انجام شد. جامعه‌آماری تحقیق، متشکل از تمامی کشاورزان بهره‌بردار از منابع آب‌های زیرزمینی بخش کوهنجان شهرستان سروستان بود (1293= n) که با روش طبقه‌ای تصادفی با انتساب متناسب، 384 نفر از آنان مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه‌ای محقق ساخته بود که روایی آن با کسب نظر متخصصان موضوعی تایید گردید. پایایی ابزار سنجش نیز با انجام مطالعه‌ راهنما و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ مورد تائید قرار گرفت (68/0-90/0). داده‌ها با بهره‌گیری از نرم‌افزار آماری spss نسخه 25 پردازش گردید. بر اساس نتایج آزمون رگرسیون لجستیک، مهم‌ترین عوامل موثر بر مشارکت در طرح، درک از لذت، اعتماد و قصد مشارکت بودند. مقایسه متغیرهای موثر بر مشارکت در طرح نشان داد، میانگین هنجار ذهنی، خودپنداشت، نگرش، قصد مشارکت، سطح تحصیلات، درآمد، سطح زیر کشت، سطح مالکیت، دور آبیاری در بهره‌برداران مشارکت‌پذیر در قیاس با گروه مشارکت‌گریز به طور معناداری بیشتر بوده است؛ در حالی‌که میانگین درک از هزینه، سن، تعداد فرزندان، تعداد افراد تحت تکفل در کشاورزان مشارکت‌پذیر نسبت به گروه دیگر به طور معناداری کم‌تر به‌دست آمد. در نهایت راهکارهایی عملیاتی برای ارتقاء مشارکت در طرح تعادل‌بخشی آبخوان پیشنهاد گردیده است.

investigating factors affecting farmers’ participation in sarvestan plain aquifer recovery plan (a case of kouhenjan district)

water shortages today are exacerbated by the gap between supply and demand, resulting in misuse of underground water resources and declines in aquifer levels. in fars province, the plain of sarvostan is also one of the most critical areas when it comes to water resources. as a water consumption technology, volumetric water meters were proposed in a plan known as the aquifer recovery plan in order to manage water resources in this plain. this research was carried out with the aim of identifying the factors affecting participation in the aquifer recovery plan of sarvostan plain, and in terms of the research method, it is descriptive-analytical. the statistical population of the research consisted of all the users of underground water resources in kohnjan district of sarvostan city (n = 1293), which was studied by stratified random method with proportional assignment of 384 farmers. the data collection tool was a researcher-made questionnaire, the face validity of which was confirmed by obtaining the opinion of panel of experts. the reliability of the measurement tool was also confirmed by conducting a pilot study and calculating cronbach’s alpha coefficient (0.90-0.68). data were procossed and analyzed using spss statistical software version 25. according to the results of the logistics test, participation in the plan was largely determiened by trust, enjoyment, and the intention to participate. a comparison of the variables contributing to participation revealed that subjective norms, self-concept, attitude, intention, level of education, income, area under cultivation, ownership level, and irrigation interval were significantly deffierent from participation-averse stakeholders. in contrast to participation-averse stakeholders, participation-prone stakeholders had significantly lower average percieved cost, ages, children, and household size. finally, to improve participation in the aquifer recovery plan, operational solutions were presented.