مرور، بررسی و آسیب شناسی از سیاست ها و برنامه های افزایش تولید و بهبود بهره وری آب گندم در ایران

گندم محصولی راهبردی و عمده در ایران و همچنین بعضی کشورهای جهان است به تبع آن سیاست ها و برنامه های مختلفی از جنبه های اجرایی و تحقیقاتی در کشور و جهان تدوین و به مورد اجرا گذاشته شده اند. بر اساس مرور و بررسی بالادستی، سیاستها و برنامه های مختلف افزایش عملکرد و بهره وری آب محصول گندم میتوان دریافت که در اسناد بالادستی توجه به این محصول خاص به عنوان محصولی راهبردی هنوز کمرنگ است و بیشتر در قالب بحث کلی امنیت غذایی در محصولات اساسی و راهبردی تجلی یافته است ولی در سیاست ها و برنامه های اجرایی درون دستگاهی متولیان تولید محصولات کشاورزی آن از چالش ها و دغدغه های اصلی بوده و سیاست ها و برنامه مختلف درون دستگاهی تدوین شده و یا در حال اجرا هستند که البته ارتباط و اتصال لازم را با اسناد بالادستی مرتبط نداشته و در آنها نتوانسته اند به دلیل نقص نقش آفرینی در تسری و یا ایجاد سیاست بالاسری به صورت صریحی متجلی شوند سیاست ها و برنامه هایی نظیر استفاده بیشتر از روشهای نوین آبیاری برای تولید گندم استفاده بیشتر از کشاورزی حفاظتی طرح جهش دیمزارها برنامه های تحقیقاتی توسعه ای مختلف با موسسات تحقیقات بین المللی برنامه های به زراعی و به نژادی مختلف، اجرای طرح افزایش ضریب خوداتکایی گندم، تدوین سیاست ها و اجرای دستورالعمل مربوط به تشویق بهره برداران نمونه با بهره وری آب بالا و غیره از نکات بارز و مثبت این برنامه ها و سیاستها توجه خاص به افزایش تولید محصولات کشاورزی دیم (از جمله گندم) دیم و دخالت بیشتر بخش خصوصی و نهادهای مربوطه (نظیر بنیاد گندمکاران) در افزایش تولید و بهره وری این محصول است. به هر حال نتایج این بررسی نشان می دهد که سیاست ها و برنامه های تدوین شده از نظر ارجاع دهی خوب و محکم مدون و مستند نشده اند و بیشتر در قالب اظهار نظرهای متولیان در رسانه ها و یا گزارش ها و بخشنامه های موردی میباشند. همچنین بررسی میزان پیشرفت و پایش این سیاست ها و برنامه ها برای مشخص شدن موانع اجرای آنها و همچنین مقطعی بودن و میزان پایداری آنها از جنبه ادامه کار با در نظر گرفتن تغییرات در مدیریتها از نقاط ضعف و یا کاستی های اجرای این چنین سیاست ها و برنامه ها می باشند.

review and analysis of policies and plans of enhancing wheat production and water productivity in iran

wheat is a strategic crop in iran as well as in different countries of the world. as a result, various policies and plans from the executive and research aspects in the iran and the world have been developed and implemented. based on the review of macro-level documents and various policies and plans to improve the yield and water productivity of wheat, it can be understood that in macro-level documents attention to this crop as a strategic crop, is still low and mostly appears in the general form of food security in strategic crops. however, in the policies and executive plans within the system of those in charge of crop production, it is one of the main challenges and concerns and various policies and plan have been developed and implemented. such as policies and plans to use more modern irrigation methods for wheat production, more use of conservation agriculture, upgrading crop production plan in rainfed agriculture, various research and development plans with international research institutes, agro-techniques and breeding programs, implementation of the plan to increase wheat self-reliance (partial self-sufficiency), formulate policies and implement instructions related to encouraging the nominated farmers with high water productivity in their farming, and etc.. the highlights of these policies and plans are the special attention to improve the production of rainfed agricultural products (including drylad wheat) and more involvement of the private sector and relevant institutions (such as the wheat farmers foundation) for improving the production and productivity of this crop. however, the results of this study show that the policies and plans have not been well documented, developed, and or codified, and are mostly in the form of official statements in the media or case reports and circulars. moreover, reviewing the progress and monitoring these policies and plans in regard to identify obstacles to their implementation, as well as their cross-sectional and sustainability in terms of work continuation, taking into account changes in management, are some of the weaknesses and shortcomings of such policies and plans.