تحلیلی بر مشکلات و موانع توسعه آبیاری تحت‌فشار

کاهش منابع آبی، تغییر تدریجی سهم مصارف آب در بخش کشاورزی به دیگر بخش‏های مصرف و جایگزینی کشت گیاهان با ارزشِ بالاتر نسبت به گیاهان راهبردی، شرایط را به سمت ناامنی غذایی سوق می دهد. عدم بهره‌وری مناسب از آب و افزایش سرانه آب برای هر نفر به‌مرورزمان منجر به خشک شدن رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و همچنین افت سطح آب زیرزمینی شده است. گرچه استحصال آب‏های زیرزمینی در کوتاه‌مدت در تولید غذا موثر واقع می‌شود، اما ادامه آن در درازمدت پایدار نخواهد بود. امروزه افت سفره‏های آب زیرزمینی در بسیاری از نقاط جهان، کشت آبی را غیراقتصادی نموده است. یکی از رویکرد‌های گذشته در افزایش تولید، افزایش سطح زیر کشت اراضی تحت آبیاری بود. این مهم درگذشته تنها با تامین آب از منابع زیرزمینی یا با مهار آب‌های سطحی به اجرا درآمد. در شرایط حاضر یکی از راهبردهای بسیار مهم در رفع فقر و گرسنگی استفاده بهینه تر از آب‌های موجود است. برای تحقق این مهم راه‌حل‌های مختلفی ممکن است پیشنهاد گردد، ولی به‌طورکلی دو راه‌حل عمده را بایستی موردتوجه قرارداد. افزایش تولید با حفظ منابع آبی موجود (مدیریت زراعی) و حفظ تولید موجود اما با مصرف آبِ کمتر (مدیریت آبیاری)، دو گزینه‌ی مهم ارتقاء بهره‌وری آب می‌باشند. یکی از روش‌های موثر در استفاده بهینه تر از آب کاربرد روش‌های آبیاری تحت‌فشار است. برنامه‌ریزان اجرایی کشور در تلاش هستند تا هرساله بر وسعت زمین‌های آبیاری تحت‌فشار باهدف استفاده بهینه تر از آب بیافزایند. با توجه به شرایط اقلیمی و کمبود منابع آب در کشور که به‌تدریج آبستن حوادث متعددی شده است، توسعه سامانه های نوین آبیاری تحت فشار به‌عنوان یکی از راهکارهای موثر در تعدیل شرایط بحرانی آب در نقاط مختلف کشور در دستور کار جدی متولیان بخش کشاورزی قرارگرفته است؛ اما بررسی ها حکایت از این مطلب دارد که علیرغم تدوین برنامه ها و حمایت های دولت برای توسعه این روش ها و صرف بودجه های بسیار کلان، متاسفانه روند توسعه و همچنین اثربخشی سامانه ها رشد مناسبی نداشت. ازاین‌رو بررسی و شناسایی علل عدم توسعه و نیز موانع رو به رشد جهت بازبینی و تصحیح برنامه ها و سیاست های کلان کشوری و ارائه راهکارهای مستدام جهت توسعه ی روش های نوین آبیاری در کشور امری ضروری تلقی می گردد.

An Analyses of the Problems and Barriers to Development Pressurized Irrigation Systems

The decline in water resources, the gradual shift of the share of water consumption in agriculture to other sectors, and the replacement of crops with higher value than strategic plants, lead to food insecurity. Inadequate water productivity and increased per capita water have resulted in the drying up of rivers, lakes and groundwater levels over time. Although groundwater extraction may be effective in producing food in the short term, it will not be sustainable in the long run. In many countries, agricultural practice in irrigated areas has become uneconomic due to the decline in groundwater level. One of the past approaches to increasing production was to increase the area under irrigated land. In the past, this was accomplished only by supplying water from groundwater sources or by controlling surface water. But it is clear that in arid and semiarid regions such as Iran where water is scarce, this strategy, without considering proper utilization methods, will be faced new challenges such as lower water quality and soil degradation, desertification and unstable production. One of the most important strategies in addressing poverty and hunger is to make more efficient use of available water. Different solutions may be suggested to achieve this, but two major solutions must be considered in general. Increasing production by conserving existing water resources (crop management) and maintaining existing production but with less water consumption (irrigation management) are two important options to improve water productivity. One of the most effective ways to use water more efficiently is to apply pressure irrigation methods. The country’s executive planners are working to increase the area of pressurized irrigation lands with the goal of making water more efficient. Due to the climatic conditions and scarcity of water resources in Iran, the development of new pressurized irrigation systems as one of the effective solutions to mitigate the critical water conditions in different parts of the country is on the serious agenda of the agricultural authorities. But surveys show that despite the development of programs and government support for the development of these methods and the paying high budgets, unfortunately the effectiveness of the systems have not been well developed. Therefore, it is necessary to investigate and identify the causes of underdevelopment as well as the growing obstacles to provide continued solutions for developing pressurized irrigation practices in the country.