مسائل و راهکارهای مدیریت مشارکتی و انتقال مدیریت آبیاری در چهار شبکه‌ آبیاری کشور

واگذاری و تفویض امور مدیریتی بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری و زهکشی از دستگاه دولتی به گروه‌های مصرف‌کننده آب در شکل‌های مختلف آن، یعنی مدیریت مشارکتی آبیاری و انتقال مدیریت آبیاری به انجمن‌های آب بر فرایندی نسبتاً جدیدی است که در مدیریت آب کشورها در حال وقوع می‌باشد. این مقاله به بررسی و ارزیابی پتانسیل‌ها، تمایلات، مشکلات، موانع و محدودیت‌های موجود در مشارکت آب بران و انتقال مدیریت آبیاری در چهار شبکه آبیاری و زهکشی کشور (شبکه‌های اصفهان، درود زن، دز و قزوین) پرداخته است. این کار از طریق مطالعه منابع علمی و فنی موجود در رابطه با پروژه‌ها، آشنایی با مشکلات مدیریتی و بهره‌برداری موجود آن از طریق مطالعه سوابق فنی، گفتگو با مدیران و کارشناسان دولتی، زارعین و آبیاران و درنهایت تکمیل پرسشنامه جامع تهیه‌شده برای اهداف موضوع، به اجرا درآمد. با مطالعه چهار شبکه فوق‌الذکر مشاهده شد تمایل کشاورزان به انتقال مدیریت آبیاری فقط برای سطوح پایین (شبکه‌های 3 و 4) می­باشد و اعتماد کافی دو جانبه بین کشاورزان و دستگاه بهره‌بردار و برنامه‌ریزی کافی وجود ندارد. از طرف دیگر وجود خلاء قانونی و نبود راهکارهای تشکیلاتی لازم برای برنامه‌های انتقال مدیریت، کمبود فعالیت‌های فرهنگ‌سازی و آموزش و افزایش توان فنی کشاورزان و بهره‌برداران، وجود تردیدهای مختلف و عدم پیش­بینی قطعی برای شرایط بعد از انتقال مدیریت ازلحاظ عملکرد، تولید و پایداری کشاورزی و تمایل و انگیزه اصلی از سوی کشاورزان برای موضوع انتقال مدیریت آبیاری، بهبود کیفیت و عدالت توزیع آب می‌باشد، ازنظر کشاورزان نیاز به نوسازی شبکه آبیاری قبل از انتقال مدیریت وجود دارد و همچنین حمایت­های دولت و ایجاد بستر­های قانونی، تشکیلاتی، لازم برای ارتباط تشکل‌های آب بر با ساختار دولتی ازلحاظ قانونی و تشکیلاتی در شبکه‌های انتقال مدیریت یافته ضروری می‌باشد.

Challenges and Measures on Participatory Irrigation Management and Irrigation Management Transfer in the Four Irrigation Networks

Disengagement, participatory irrigation management (PIM), irrigation management transfer and turnover of the management and authority of public irrigation systems from government to the water users associations (WUA) or other entities (IMT) are the major apparent trends which are occurring in the context of irrigation management in the developed, and recently in the most developing countries, e.g., Iran. Therefore, the main objective of this research was to study and evaluate the potential tendencies, incentives, weak points and obstacles in the process of PIM/IMT in our irrigation networks of Iran, namely Esfahan, Droodzan, Dez, and Ghazvin irrigation networks. The methodology was based on review of projects technical literature, familiarity with the O&M of the networks processes, interviews with the farmers, irrigators, staffs, the managers of the projects, and finally filling of the prepared comprehensive questionnaire by interviewers with the relevant stakeholders. Overall, the followings results concluded from this research: There is tendency for PIM/IMT, only in the tertiary and fortieth canal levels, lack of mutual confidence and reliability between the water users and system management, substantial needs on training and capacity buildings among the water users and beneficiaries, uncertainty and doubts on yields and sustainability of agricultural production following management transfer, perceptions and anticipations of farmers from PIM/IMT are mainly improvement of equity of water delivery, there are needs and requests from the farmers for the renovation and rehabilitation of the system prior to the management transfer, and the necessity of the government supports for the proper linkages of water users WUA with the government structure, from legal and organizational aspects, in the transformed networks.