بررسی عوامل موثر بر خشکی تالاب ها و تهیه‌ نقشه شناختی عوامل موثر بر پدیده‌ گردوغبار در جنوب غرب ایران

پدیده‌ ریزگردها در مرزهای غربی کشور ازنظر تداوم و غلظت، افزایش داشته و باعث برهم خوردن توان اکولوژیک این منطقه شده است. این موضوع علاوه بر تاثیر بر زیرساخت ها و مشکلات اجتماعی، اثر سوء بر بهداشت و سلامت مردم نیز دارد. به منظور شناسایی عوامل موثربر این پدیده، از رویکرد سودا به عنوان یک روش ساده با رویکرد تهیه‌ نقشه شناختی استفاده شد. نقشه شناختی می تواند اهمیت ارزش یک عامل معین وابسته به ارزش های همه‌ عوامل موثر بر یک پدیده را نشان دهد. در این پژوهش، با 20 نفر از خبرگان حوزه‌ منابع آب، مصاحبه صورت گرفت و پس از اجماع نظرات، 9 عامل به عنوان موثرترین عوامل در رخداد این پدیده شناسایی شد. نتایج تحلیل با استفاده از مفاهیم مربوط به تئوری گراف و تعیین میزان فعال بودن نسبی (مرکزیت) گره ها و تشکیل ماتریس مجاورت نشان داد به ترتیب دو عامل مدیریت ناصحیح منابع آب و بی توجهی به آبخیزداری در منطقه و همچنین توسعه‌ یک جانبه‌ کشور ترکیه در منطقه و ساخت سدهای فراوان در بالادست رودخانه‌ دجله به عنوان فعال ترین گره ها و عوامل، شناسایی شده است. نتایج نشان داد که این دو عامل با وزن نسبی 0/015  دارای بیشترین فاکتور تاثیرگذاری ازنظر اولویت بندی است. ازطرفی نیز نتایج نشان داد که عامل جنگ ایران و عراق و راهکارهای امنیتی رژیم بعث در عراق به عنوان عاملی با کمترین میزان فعالیت با وزن نسبی 0/007 در مسئله‌ ریزگردهاست. درنهایت این رویکرد می‌تواند به استخراج راهبردهای عملی وکاربردی حل مسائل زیس تمحیطی ازجمله گردوغبار منجر شود.

investigation of factors affecting the drying of wetlands and preparation of a cognitive map of factors affecting the dust phenomenon in southwest iran

the phenomenon of dust in the western border of the country has increased in terms of continuity and concentration, disrupting the ecological potential of this region. in addition to affecting infrastructure and causing social problems, it also adversely affects people’s health. to identify the factors affecting this phenomenon, the soda approach was used as a simple technique with a cognitive mapping approach. cognitive mapping can show the importance of a particular factor based on the values of all factors affecting a phenomenon. in this study, seven experts in the field of water resources were interviewed, andafter reaching a consensus, nine factors were identified as the most effective in the occurrence of this phenomenon. the results of the analysis, using concepts related to graph theory, determined the relative activity (centrality) of nodes and the formation of a proximity matrix. this showed that the mismanagement of water resources, the lack of attention to watershed management in the region, and the unilateral development of turkey in the area—including the construction of numerous dams upstream of the tigris river—were identified as the most active nodes and factors. these two factors had the highest impact, with a relative weight of 0.015 in terms of prioritization. on the other hand, the analysis showed that the iran-iraq war and the security strategies of the ba’athist regime in iraq were identified as the factors with the least activity with a relative weight of 0.007 in the dust issue. finally, this approach can lead to the extraction of practical and applied strategies to solve environmental problems such as dust.