پتانسیل یابی چشمه‌های آب معدنی با استفاده از مدل های آماری (مطالعۀ موردی حوضۀ وازرود مازندران)

تعیین پتانسیل چشمۀ آب‌معدنی از موارد مهم و ضروری در مدیریت منابع آب در مناطق معتدل ایران محسوب می‌شود. در این پژوهش، نقشۀ پتانسیل چشمه به منظور مدیریت و برنامه‌ریزی منابع آبی زیرزمینی با استفاده از مدل‌های آماری نسبت تراکم (fr) و وزن واقعه (woe) در حوضۀ آبخیز وازرود استان مازندران انجام شد. به این منظور، 57 چشمه در فاز واسنجی [34] و صحت‌سنجی [23] به‌صورت تصادفی مشخص شدند. در اجرای هر دو مدل از عوامل موثر بر پتانسیل چشمه شامل درصد شیب، جهت شیب، هیپسومتری، پلان و پروفیل دامنه، زمین‌شناسی، کاربری اراضی، شاخص رطوبت توپوگرافی، فاصله از گسل، تراکم گسل، تراکم آبراهه و فاصله از آبراهه و فاصله از جاده استفاده شد. همچنین، برای صحت‌سنجی مدل‌ها از منحنی roc استفاده شد. نتایج نشان داد صحت مدل نسبت فراوانی 4/84 درصد و صحت مدل وزن واقعه 2/77 درصد تعیین شد. این نتایج بیانگر صحت خیلی خوب و خوب این دو مدل در تعیین مناطق مستعد چشمه در حوضۀ آبخیز وازرود است. مطابق نتایج، صحت مدل نسبت فراوانی نیز بیشتر از مدل وزن واقعه است. با توجه به نتایج، 7/39 و 9/34 درصد از آبخیز وازرود در طبقات زیاد و خیلی زیاد به لحاظ پتانسیل چشمه به‌ترتیب در دو مدل وزن واقعه و نسبت فراوانی قرار دارد. در نهایت، نقشه‌های پتانسیل چشمه می‌تواند برای تهیۀ زیرساخت‌های مقدماتی به منظور پاکسازی چشمه‌ها از آسیب‌های انسانی و ورود سرمایه‌گذار برای احداث کارخانۀ چشمه و در نهایت، رونق اقتصادی محلی آبخیزنشینان حوضۀ وازرود به کار آید.

potential detection of mineral water springs using statistical models(a case study of vazroud watershed, mazandaran)

determining the potential of mineral springs is one of the important and essential issues in water resources management. in this study, the potential map of the spring for the management and planning of groundwater resources was performed using statistical models of frequency ratio (fr) and weight of evidence (woe) in the vazrood watershed. for this purpose, 57 springs were identified randomly in the calibration (34) and validation (23) phases. in the implementation of both models, the effective factors in spring potential were used include: slope percentage and aspect, hypsometry, plan and profile, geology, land use, topographic wetness index, distance from fault, fault density, drainge density, distance from the river and the road. the results showed that the accuracy of the fr model was 84.4% and the accuracy of the woe model was 77.2%. these results indicate a very good accuracy of these two models in determining the potential areas of springs in the vazrood watershed. according to the results, the accuracy of the fr model is also higher than the woe model. finally, 39.7% and 34.9% of vazroud watershed in high and very high classes in terms of spring potential are in two models of woe and fr models, respectively. finally, the potential maps of the springs can be used to provide the basic infrastructure to clean the springs from human damage and the entry of investors to build a drinking water spring factory and ultimately the prosperity of the local economy of the watershed residents of vazroud.