بررسی تاثیر احداث سد بر پارامترهای اکوهیدرلوژیکی رودخانه (جاجرود- پایین‏دست سد لتیان)

مدیریت پایدار رودخانه‏ها نیازمند ساخت و بهره‌برداری از سدهایی است که جریان محیط زیستی را برای حمایت از اکوسیستم رودخانۀ پایین‌دست فراهم کند. بیشتر سدهای ایران رژیم طبیعی جریان را به‌شدت تغییر داده و باعث آسیب‏های محیط زیستی شده‌اند. هدف از این بررسی، ارزیابی تغییرات کمی پارامترهای هیدرولوژیکی جریان و مولفه‏های محیط زیستی رودخانۀ جاجرود در بازۀ پایین‌دست سد لتیان بوده است. در این بررسی، از شاخص‏ تغییرات هیدرولوژیکی و محدودۀ رویکرد تغییرپذیری برای تحلیل داده‏های بلند‌مدت جریان در دورۀ 70 ساله (1326 1396) استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد ‌درجۀ تغییرات تعداد 24 متغیر جریان در دامنۀ زیاد تا متوسط است، که نشان‌دهندۀ تغییرات زیاد هیدرولوژیکی رودخانۀ جاجرود است. متوسط، بیشینه و کمینۀ جریان در همۀ ماه‏های سال به‌ترتیب 57، 94 و 21 درصد کاهش یافته است. درجۀ تغییر کل پارامترهای هیدرولوژیکی در این بازه 51 درصد بوده است. مقدار و مدت رخدادهای حدی جریان کاهش داشته است؛ به طوری‌ که جریان‏های کمینه و پایه بیشترین تغییر را داشته، و کمترین تغییر مربوط به جریان‏های بیشینه بوده است. همچنین، احداث سد باعث حذف سیلاب‏های بزرگ و کاهش سیلاب‏های کوچک شده است. نتایج نشان می‌دهد ‌اهداف rva در دورۀ پس از احداث سد لتیان تامین نشده و شرایط محیط زیستی رودخانه آسیب شدید دیده است. براساس شاخص‏های اکوهیدرولوژیکی، بازتوانی محیط زیست جاجرود در بازۀ پایین‌دست سد نیازمند آزادسازی کمینۀ جریان مورد نیاز ماهانه در دامنۀ 2.3 تا 33.8 مترمکعب بر ثانیه و به طور متوسط 6.5 مترمکعب بر ثانیه است.

investigating the impact of dam construction on the eco-hydrological parameters of rivers (jajrud river - downstream of latian dam)

sustainable river management requires the construction and operation of dams that provide environmental flows to support downstream rivers ecosystem. dam construction in iran has significantly altered natural flow regimes and caused various environmental issues. the main aim of the present study was to evaluate the hydrologic and environmental alteration of the flow regime in the jajrud river downstream of the latian dam. in this study, a set of long-term flow data (1947-2017) was analyze using the iha and rva models. the results show that the degree of alterations for the 24 flow variables is in the range of high to medium, denoting the high hydrological alterations of the jajrud river. the values of mean, maximum and minimum monthly flows have decreased by 57, 94 and 21 percent, respectively. the overall change is 51%. magnitude and duration of annual extreme flows have decreased, and in particular, the minimum flows and the base-flow indices have changed the most. the large flood events has been eliminated and small and frequent floods has been damped in the downstream river system. the results indicate that the goals of rva have not been achieved in the post-construction period of the latian dam, and the environmental conditions of the river have been severely damaged. with reference to the eco-hydrological indices, the rehabilitation of the environment status of the jajrud river requires the dam releases of minimum monthly flows in order of 2.3 to 33.8 m3/s, with an average annual discharge of 6.5 m3/s.