تامین حقابۀ زیست‌محیطی تالاب گاوخونی با بهبود مدیریت تقاضای آب کشاورزی

تالاب‏ها به عنوان یک اکوسیستم، کارکردی حیاتی در سیستم اجتماعی زیست‌محیطی دارند. محدودیت آب مهم‌ترین عامل خشک شدن تالاب‏ها در مناطق خشک است. با توجه به اتلاف زیاد آب در کشاورزی، بهبود مدیریت مصرف در این بخش و تخصیص آب ذخیره‌شده از این راه می‏تواند به احیای حقابۀ زیست‏محیطی تالاب‏ها کمک شایانی کند. هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان پایداری سناریوهای مختلف بهبود مدیریت مصرف آب کشاورزی شامل سناریوهای «مدرن‌سازی و ارتقای بهره‏برداری سامانه‏های توزیع آب کشاورزی»، «‌ارتقای عملکرد سامانه‏های آبیاری داخل مزارع»، «بهینه‏سازی الگوی کشت» و «کاهش بهره‏برداری از منابع آب‏های زیرزمینی» و نیز ترکیب این سناریوها بر احیای حقابۀ زیست‏محیطی تالاب‏ها است. برای این منظور، حوضۀ آبریز زاینده‌رود، مشتمل بر شش شبکۀ آبیاری و تالاب گاوخونی واقع در انتهای حوضه، به عنوان مورد مطالعاتی انتخاب شد. مدل‌سازی حوضه با استفاده از نرم‏افزار مدیریت یکپارچۀ weap انجام گرفت. همچنین، میزان پایداری اجرای سناریوها بررسی شد. شاخص اعتمادپذیری برای این سناریوها به دست آمد. نتایج نشان داد انعطاف‏پذیر‏ترین سناریو، اجرای همۀ سناریوها با شاخص پایداری 87.3 درصد و پس از آن، اجرای سناریوهای «مدرن‌سازی و ارتقای بهره‏برداری سامانه‏های توزیع آب کشاورزی»، «بهینه‏سازی الگوی کشت» و «کاهش بهره‏برداری از منابع آب‏های زیرزمینی» با شاخص پایداری 81.6 درصد است. کمترین شاخص پایداری را نیز دو سناریوی «ارتقای عملکرد سامانه‏های آبیاری داخل مزارع»، «بهینه‏سازی الگوی کشت» با شاخص پایداری 2.2 درصد و 2.6 درصد دارند. بنابراین، اجرای ترکیب کاملی از سناریوهای مدیریت تقاضای آب کشاورزی می‌تواند پایدارترین راهکار برای احیای تالاب گاوخونی باشد.

Supplying Environmental Water of Gavkhoni Wetland by Improving Agricultural Water Demand Management

Wetlands as bird habitats play an important crucial role in the socioenvironmental system. Water restriction which resulted from high water losses in agriculture caused drying up wetlands in arid regions. Ecoenvironment water right could appropriately be improved by agricultural demand management in the region. The purpose of this study was to not only evaluate the efficiency of different scenarios for the management of agricultural water improvement including modernization and upgrading agricultural water distribution systems, improvement of irrigation systems performance in farms, crop pattern optimization and reducing groundwater resource withdrawal but also the combination of these scenarios to save the ecoenvironment water right for the wetlands. For this purpose, Zayandehroud watershed, consisting of six irrigation networks and Gavkhuni wetland was selected as the case study. The WEAP software used to model an integrated water management. Additionally, the efficiency of the scenarios evaluated and the reliability index for these scenarios obtained. The results displayed that the most flexible scenario was the implementation of all scenarios with flexibility index of 87.3% followed by “modernization and upgrading agricultural water distribution systems”, “crop pattern optimization” and “reducing groundwater resource withdrawal” with a flexibility index of 81.6% The least flexibility index belonged to the two scenarios of improvement of irrigation systems performance in farms , crop pattern optimization with a 2.2% and 2.6% value for the flexibility index. Therefore, the implementation of the combination of all management scenarios for agricultural water demand could be the most sustainable solution for the restoration of Gavkhuni wetland.