تاثیر مداخلات انسانی در حریم و بستر رودخانۀ فاروب رومان و ویژگی‌های سیل آن

با توجه به موقعیت کشور ایران که در منطقۀ خشک و نیمه‌‏خشک قرار گرفته است و همچنین، خسار‌ت‌های سیلاب‏ها در سال‏های اخیر، مطالعات مدیریت سیلاب اهمیت زیادی دارد. آثار تخریبی و مداخلات گستردۀ انسان در حریم و بستر رودخانه‌ها به صورت‏های مختلف رخ داده است. بنابراین، شبیه‏سازی رفتار هیدرولیکی رودخانه‏ها، برای پیش‏بینی خسارت‏های ناشی از سیلاب، کنترل و مهار سیلاب، ساماندهی رودخانه‏ها و سایر مطالعات ضرورت دارد. در تحقیق حاضر به مدل‏سازی بازه‏ای به طول 7 کیلومتر از رودخانۀ فاروب رومان نیشابور پرداخته شده است. مدل‏سازی برای دورۀ ‏بازگشت‏های 2 تا 100 سال در دو حالت وجود داشتن و نداشتن ساخت‌وساز در مسیر رودخانه با استفاده از نرم‏افزارهای arc gis و hecras انجام گرفت و تاثیر سازه‏ها بر میزان تغییر عمق و پهنای سیلاب بررسی شد. همچنین، حساسیت پارامترهای هیدرولیکی مختلف بر دبی سیلاب نیز بررسی شد. برای بررسی تغییرات حریم و بستر رودخانه، عکس‏های هوایی سال‏های 1347 و 1398 ‌استفاده شده و با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان‌دهندۀ تاثیر منفی سازه‏ها بر افزایش عمق و پهنۀ ‏سیلاب بر اثر دخالت‏های انسانی انجام‌شده در مسیر رودخانه بود که این مداخلات باعث افزایش 16 درصدی پهنۀ ‏سیلاب و افزایش 30 درصدی عمق سیلاب شده است. با بررسی مساحت پهنه‏های سیلاب، مشخص شد که بیشترین میزان مساحت زمین‏های زیر‌آب‌رفتۀ اطراف، 85 هزار مترمربع است. نتایج تعیین بستر رودخانه نشان داد بستر رودخانه از سال 1347 تا کنون جابه‌جایی محسوسی داشته است، به‏طوری ‏که مساحت بستر رودخانه از 550 هکتار به 330 هکتار کاهش یافته که به معنای کاهش 40 درصدی بستر رودخانه تا کنون است. تحلیل حساسیت نشان داد بیشترین میزان خطای مدل و تراز آب مشاهده‏ای 6 درصد بوده است که می‏توان به دقت مطلوب مدل پی برد.

The effect of human interventions on bed and right of way of Faroub Roman river and its flood characteristics

Due to the location of Iran in the arid and dry regions and flood damage in recent years, flood management studies are of great importance. The devastating effects and widespread human aggression on the riverbed of the rivers of the country have taken many forms. Therefore, simulating the hydraulic behavior of rivers is necessary to predict flood damages, flood control, river organization and other studies. In this study, the Farob Roman river of Neyshabur was modeled 2 km long. ArcGIS software, HECGeoRAS and HECRAS software were used for river modeling and modeling was done in both construction and nonconstruction. In order to study the changes of river bed, the air maps of 1347 and 1398 were used and compared with each other. The sensitivity of hydraulic parameters in discharge with different return periods to changes in coefficient of Manning roughness, discharge and river slope was also investigated. The results showed the negative impact of structures on the increase in depth and area of floods due to human interference in the river flow. According to the results of the river bed determination, it has been determined that, since 1347, 40% of the river bed has been occupied by construction and the river bed has also been relocated. These interventions have increased the flooding area by 16% and increased the water level by 30%. Sensitivity analysis showed that the highest error rate of the model and the observation error was 6%, which can be seen in the appropriate accuracy of the model.