پهنه‌بندی حساسیت سیل در حوضۀ آبریز سنقر در استان کرمانشاه

سیل شایع‌ترین مخاطرۀ طبیعی در جهان است که سبب از بین رفتن جان و مال انسان‏ها شده است. تاثیر سیل تابعی از چندین معیار مانند قدرت و بزرگای سیل، تکرار و مدت جریان سیل و ژئومتری مقطع رودخانه است. ارزیابی مناطق مستعد سیل در مقیاس منطقه‏ای برای مدیریت حوضۀ آبریز و کاهش تلفات احتمالی اهمیت زیادی دارد. هدف از مطالعۀ حاضر، تهیۀ نقشۀ حساسیت سیل با استفاده از نوعی تحلیل ترکیبی از معیارهای هیدروژئومورفیک و فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (ahp) است. برای رسیدن به این هدف، از معیارهای عامل ارتفاع، شیب، فاصله از شبکۀ زهکشی، ژئومورفولوژی، تراکم شبکۀ زهکشی، تجمیع جریان، بارش، کاربری اراضی، زمین‏شناسی، قدرت جریان، شاخص رطوبت توپوگرافی و انحنای توپوگرافی استفاده شده ‏است. لایه‏های قدرت جریان، شاخص رطوبت توپوگرافی و انحنای توپوگرافی در محیط ساگا (saga) ‌و بقیۀ فاکتورها در محیط gis تهیه شده‏اند. پس از آماده‌سازی معیارها، ماتریس مقایسۀ زوجی آنها تهیه شده ‏است. سپس، مقدار ضریب نهایی لایه‏ها با کمک نرم‌افزار اکسپورت چویز تهیه شده ‏است. پس از آن، تمامی فاکتور‏ها، کلاس‏بندی شده و با استفاده از توابع فازی، نرمال‌سازی فازی روی آنها اعمال شده ‏است. در نهایت، همۀ لایه‌ها با استفاده از روش وزن‌دهی خطی (wlc) با هم ادغام شده‏اند و نقشۀ نهایی تهیه شده ‏است. برای تعیین میزان همبستگی لایه‏ها با استفاده از نقاط تصادفی، میزان ضریب همبستگی فاکتورها محاسبه شده‏ است. نتیجۀ به‌دست‌آمده از پژوهش حاضر نشان می‏دهد در حوضۀ آبریز سنقر، حدود 26 درصد از منطقه در معرض حساسیت سیل زیاد و خیلی زیاد و 59 درصد آن در معرض حساسیت سیلاب کم و خیلی کم قرار دارد. از میان عوامل ژئومورفولوژیک موثر بر سیلاب، سه عامل ارتفاع، شیب و تراکم شبکۀ زهکشی و بارش تاثیر عمده‏ای بر حساسیت سیلاب حوضۀ آبریز سنقر دارند. در مقابل، چهار فاکتور فاصله از شبکۀ زهکشی، تجمع جریان، شاخص قدرت رود و انحنای توپوگرافی تاثیر کمتری بر نقشۀ حساسیت سیلاب حوضۀ آبریز سنقر دارند.

flood susceptibility zoning in Sanghar basin, Kermanshah province

: elevation factor, slope, Distance from river, Geomorphology, Drainage density, Flow accumulation, precipitation, land use, geology, SPI, TWI, curvature. SPI, TWI, curvature layers in SAGA GIS environment have been prepared and the other layers have been prepared in GIS environment. After preparing the criteria, the pairwise comparison matrix is prepared and then the value of the final coefficient of the layers is prepared with the help of Expert Choice software. Then all the factors are classified and fuzzy normalization is applied to them using fuzzy functions. Finally, all layers are merged using the WLC method and the final map is prepared. To determine the degree of correlation of layers using random points, the correlation coefficient of factors has been calculated. The results of this study show that in Sanghar catchment area, about 26% of the area is exposed to high and very high flood sensitivity and 59% have low and very low flood sensitivity. Among the geomorphic factors affecting the flood, three factors: elevation, slope, and drainage network density have a major impact on the flood sensitivity of the Sanghar catchment; In contrast, the four factors of Distance from river, SPI, Flow accumulation and curvature played a smaller role in the flood susceptibility map of Sanghar catchment.