اثر سیلاب‌های ورودی از کشور افغانستان بر تغییرات کمی و کیفی منابع آب زیر زمینی دشت سیستان

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی اثر سیلاب‏های ورودی از کشور افغانستان بر تغییرات کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی دشت سیستان است. به این منظور، ابتدا با تعیین مسیرهای انتقال سیلاب در دشت سیستان، 16 حلقه چاهک که در مجاورت مسیر انتقال سیلاب احداث شده، انتخاب شد. در ادامه، تغییرات کمی منابع آب زیرزمینی منطقۀ سیستان در بازۀ زمانی 4 سال (1394- 1398) با به‌کارگیری معادلات بیلان آب زیرزمینی و هیدروگراف واحد در قبل و بعد از ورود سیلاب ضمن برآورد تغییرات حجم ذخیرۀ آبخوان و نیز مقایسۀ وضعیت بارندگی منطقه در دورۀ مشابه، بررسی شد. تغییرات کیفی آبخوان نیز با نمونه‏برداری از چاهک‏های مشاهداتی طی دورۀ بیلان و بررسی تغییرات زمانی پارامترهای کیفی آب از جمله هدایت الکتریکی (ec) و اسیدیته (ph) تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‏ها نشان داد با جاری شدن سیلاب به طور میانگین تراز سطح آب در چاهک‏های احداثی 0/39 متر افزایش و روند تغییرات آن همبستگی زیادی (0/85 = r²) با حجم سیلاب جاری‌شده در منطقه دارد. همچنین، بررسی هیدروگراف واحد دشت نیز بیانگر تغییرات محسوس سطح آب زیرزمینی در قبل و بعد از ورود سیلاب در منطقه است. به طوری که این دورۀ 4 ساله به طور متوسط 2.16 متر سطح آب نسبت به قبل از ورود سیلاب افزایش داشته و با جاری شدن سیلاب، 20.662 میلیون مترمکعب طی دورۀ بیلان به صورت طبیعی به حجم ذخیرۀ آبخوان اضافه شده و با توجه به کم بودن نزولات جوی در منطقه، تغذیۀ سفره‏های آب زیرزمینی تحت تاثیر نزولات جوی ناچیز است. در بررسی تغییرات کیفی آب زیرزمینی نتایج بیانگر کاهش چشم‏گیر شاخص هدایت الکتریکی (ec) در چاهک‏های مشاهداتی است که اختلاف معنا‏داری در سطح 0/01 بین میانگین هدایت الکتریکی در قبل و بعد از ورود سیلاب دارد. همچنین، مقادیر اسیدیتۀ آب زیرزمینی نیز با جاری شدن سیلاب روند کاهشی دارد که به لحاظ آماری معنا‏دار نیست. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، ورود جریان‏های سیلابی ناشی از بارش در کشور افغانستان با تغذیۀ طبیعی آبخوان سبب بهبود وضعیت کمی و کیفی آب زیرزمینی دشت سیستان شده که با توجه به بحران کمبود آب در منطقه، اجرای ﻃﺮح‏ﻫﺎی آﺑﺨﻴﺰداری و ﺗﻐﺬﻳۀ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ به‏منظور حداکثر بهره‏برداری از این منابع آبی با نفوذ سیلاب در خاک و تزریق آن به منابع آب زیرزمینی می‏تواند گامی موثر در توسعۀ منابع آبی منطقه سیستان به‏شمار آید.