شبیه‌سازی هیدروگراف سیل و تحلیل ارتباط آن با سنجه‌های سیمای سرزمین در حوضۀ آبخیز عموقین، استان اردبیل

شناخت فرایند سیلاب از نظر خصوصیات موثر کاربری اراضی ضروری است. به این منظور، سنجه‏های سیمای سرزمین برای کمّی‌کردن خصوصیات مکانی لکه‏ها و کلاس‏های کاربری اراضی در سیمای سرزمین کاربرد دارند و می‏توانند در درک آثار فعالیت‏های انسانی مفید باشند. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی کارآمدی مدل hec-hms در شبیه‏سازی بارش رواناب حوضۀ‏ آبخیز عموقین و ارتباط و همبستگی بین سنجه‏های سیمای سرزمین و مولفه‏های هیدروگراف است. به این‌منظور، مدل hec-hms با روش scs-cn در تلفات، روش هیدروگراف واحد scs در تبدیل بارش‌ رواناب و روش ماسکینگام در روندیابی اجرا شد. پارامترهای ورودی مدل در شش رویداد با تابع هدف نش‌ ساتکلیف بهینه شده و در سه رویداد دیگر اعتبارسنجی شد. مدل با بارش طرح 25 ساله اجرا و مولفه‏های هیدروگراف شبیه‏سازی‌شده استخراج شد و سنجه‏های سیمای سرزمین با استفاده از نرم‏افزار fragstats در سطح سیما کمّی شدند. سنجه‏‏های مناسب سیمای سرزمین با روش pca و براساس هدف تحقیق انتخاب و تحلیل همبستگی و رگرسیون در محیط برنامه‏نویسی r انجام شد. براساس نتایج، میانگین معیار نش‌ ساتکلیف به میزان 0.63 در اعتبارسنجی نشان‏دهندۀ‏ توانایی مدل در شبیه‏سازی هیدروگراف است. همبستگی مستقیم دبی اوج، حجم رواناب و زمان پایه با سنجۀ سطح سیما‏ (ta) و اندازۀ شبکه تاثیرگذار (mesh) وجود داشت و رابطۀ اوج هیدروگراف با سنجۀ سطح سیما‏ (ta)، تراکم لکه (pd) و شیب مستقیم و معنا‏دار (p-value<0.01) ارزیابی شد، در حالی که دبی اوج با مساحت کاربری مرتع همبستگی معکوس معنا‏دار را نشان داد. مولفۀ‏ زمان تا اوج نیز با سنجۀ‏ تراکم لکه (pd) و طول آبراهه همبستگی مستقیم داشت.