پهنه‏ بندی آسیب ‏پذیری آب‏ های زیرزمینی با استفاده از مدل drastic و si در محیط gis (مطالعۀ موردی: دشت عجب‏ شیر)

دشت عجب‏شیر در استان آذربایجان شرقی و در شمال غرب ایران واقع شده است. این دشت تامین‏کنندۀ آب شرب، کشاورزی و صنعت شهرستان عجب‏شیر است. در این تحقیق با توجه به ویژگی‏های هیدرولوژی و هیدروژئولوژی منطقۀ مطالعه‌شده، آسیب‏پذیری منابع آب زیرزمینی آبخوان در برابر عوامل آلاینده با استفاده از دو مدل drastic و si در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی پهنه‏بندی شده است. در مدل drastic از هفت پارامتر شامل عمق سطح ایستابی، تغذیۀ خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی برای تهیۀ نقشۀ آسیب‏پذیری استفاده می‏شود. در مدل si نیز پنج عامل عمق آب زیرزمینی، تغذیۀ خالص، سنگ‏شناسی آبخوان، توپوگرافی و کاربری اراضی در ارزیابی آسیب‏پذیری آبخوان موثر‌ند. پس از تهیۀ لایه‏های اطلاعاتی در محیط نرم‏افزار arcgis و وزن‌دهی آنها، با تلفیق لایه‏های هر یک از دو مدل، نقشۀ نهایی آسیب‏پذیری آبخوان نسبت به آلودگی تهیه شد. با توجه به نقشۀ پهنه‏بندی به‌دست‌‌آمده از مدل si، حدود 2.24 درصد از منطقۀ مطالعه‌شده در محدودۀ آسیب‏پذیری خیلی‌کم، 5.27 درصد آسیب‏پذیری کم، 45.08 درصد آسیب‏پذیری متوسط تا کم، 39.09 درصد آسیب‏پذیری متوسط تا زیاد و 8.3 درصد در محدودۀ آسیب‏پذیری زیاد قرار دارد. بر اساس نقشۀ مدل drastic نیز 13.48 درصد از مساحت منطقۀ مطالعه‌شده در محدودۀ آسیب‏پذیری خیلی‌کم، 55.43 درصد آسیب‏پذیری کم، 28.69 درصد آسیب‏پذیری متوسط تا کم و 3.08 درصد در محدودۀ آسیب‏پذیری متوسط تا زیاد قرار دارد. ارزیابی دو مدل استفاده‌شده با شاخص کیفی tds نشان داد مدل si با ضریب همبستگی 0.76 نسبت به مدل drastic ‌دقت زیادی برای تهیۀ نقشۀ آسیب‏پذیری منطقه دارد. همچنین با توجه به نقشه‏های تهیه‌شده از هر دو مدل و به‌منظور کنترل و جلوگیری از آلودگی بیشتر آبخوان دشت عجب‏شیر و نگهداری این منابع باارزش برای استفادۀ آیندگان، حفا‌ظت از منابع آب زیرزمینی منطقۀ مطالعه‌شده توسط مدیران و برنامه‏ریزان ضروری است.