بررسی اثر سه زمان کاشت پاییزه، انتظاری و بهاره بر عملکرد دانه و تداخل علف‌های‌ هرز نخود دیم در استان آذربایجان غربی

مقدمه: با وجود معرفی ارقام مناسب کشت پاییزه نخود در مناطق سرد کشور هنوز کشت دیم این محصول غالبا در اواخر زمستان یا اوایل بهار انجام می شود. از سوی دیگر با توجه به ویژگی اقلیم خشک و نیمه خشک که اکثر مناطق کشور را در بر میگیرد، فصل رشد برای محصولات بهاره بسیار کوتاه است که با جریان تغییر اقلیم نیز فصل مناسب رشد در بهار کوتاه‌تر شده است و احتمال وقوع تنش در انتهای فصل رشد افزایش یافته است. از سوی دیگر، حضور علف‌های هرز در مراحل مختلف رشد گیاه سبب افزایش رقابت برای جذب رطوبت خاک و در نتیجه کاهش عملکرد می شود. کوتاهی فصل رشد و مجموعه عوامل مدیریتی منجر به اقتصادی نبودن زراعت نخود در بسیاری از مناطق کشور می‌گردد. در این مقاله تاریخ های کاشت مختلف و کنترل علف‌های هرز، برای دستیابی به بیشترین عملکرد در نخود، مورد بررسی قرار گرفت.روش شناسی: این تحقیق در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و تیمارهای تاریخ کاشت در سه سطح (پاییزه، انتظاری و بهاره) و علف های هرز در دو سطح (کنترل مکانیکی علف های هرز و عدم کنترل آن ها) در شرایط دیم نقده به اجرا درآمد. هر کرت آزمایشی شامل 6 ردیف کاشت 3 متری بوده و فاصله ردیف‌ها از هم 25 سانتی‌متر در نظر گرفته شد. تاریخ کاشت پاییزه در 15 مهر، تاریخ کاشت انتظاری در 29 آذر و تاریخ کاشت بهاره در 5 فروردین بود. 20 کیلوگرم در هکتار نیتروژن از منبع اوره و 40 کیلوگرم در هکتار فسفر از منبع سوپرفسفات بر اساس آزمون تجزیه خاک مزرعه در فصل پاییز جایگذاری شد. از برخی خصوصیات زراعی در طول فصل رشد و برداشت محصول یادداشت برداری انجام شد و تجزیه مرکب با احتساب زمان کاشت بعنوان فاکتور ثابت با استفاده از نرم‌افزار spss‌ انجام شد.یافته‌های پژوهش: بیشترین عملکرد دانه و شاخص بهره وری آب، مربوط به اثرات متقابل تاریخ کاشت انتظاری در کنترل علف‌های هرز به ترتیب با میانگین عملکرد 1334 کیلوگرم در هکتار و 3.64 بود. همچنین بیشترین انرژی عملکرد دانه نخود مربوط به اثرات متقابل تیمارهای تاریخ کاشت انتظاری در کنترل علف‌های هرز با میانگین‌ 2721 کیلو کالری در هکتار بود. نتایج نشان داد که کاشت انتظاری نخود رقم جم نسبت به کاشت‌های بهاره و پاییزه از لحاظ شاخص‌های اندازه‌گیری شده، از برتری نسبی برخوردار است.

the effect of three autumns, dormant and spring seeding dates on chickpea grain yield and weed interference under west azerbaijan dryland conditions

introduction: despite of introducing of suitable chickpea cultivars for autumn planting in cold drylands of the country, still planting of chickpeas is dominantly done during the spring. there is a short window for crop growth in dry and semi dry lands which cover majority of the country. climate change has made this shorter and probability of marginal drought stress has been increased dramatically. in the other hand, presence of weeds during different plant growth stage increase competition for soil humidity and causes a decrease in yield. short growth period and lack of appropriate management could lead to uneconomic chickpea production. therefore, different planting dates and weed control were investigated in order to achieve the highest yield of chickpea jam cultivar.methodology: this research was conducted as a complete randomized blocks design with four replications under naghadeh dryland conditions. planting dates included three levels (autumn, dormant and spring seeding) which were assumed as fixed factor and weed control included two levels (mechanical control of weeds and no-control) were implemented. experimental plots included 6 rows 3 meters length spacing 25 cm from each other. the planting time was october 6 (autumn), december 19 (dormant seeding) and march 24 (spring seeding). 20 (kg/ha) nitrogen from urea and 40 (kg/ha) phosphorous from superphosphate sources were applied as starter in the autumn based on soil analysis results. some agronomic characteristics were noted along growth and harvesting times and combined statistical analysis were completed using spss software.research findings: the highest grain yield and water productivity index were related to the mutual effects of dormant planting date in weed control, with an average yield of 1334 kg/ha and 3.64, respectively. also, the highest yield energy of chickpea seeds was related to the mutual effects of dormant planting date treatments in weed control with an average of 2721 kcal/ha. the results showed that dormant planting of jam cultivar has relative superiority over spring and autumn plantings regarding the measured indicators.