بررسی اثربخشی اقتصادی و اجتماعی دستاوردهای طرح‌های تحقیقاتی اجراشده در حوزه‌های آبخیز برخی از استان‌های کشور

طی سالیان گذشته بر اساس اهداف از پیش تعیین‌شده، منابع مالی نسبتاً مناسبی در حوزه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هزینه شده است. بااین‌وجود اثربخشی فعالیت‌های تحقیقاتی در ایران همواره با بحث‌های فراوانی از سوی موافقان و مخالفان آن همراه بوده است. با این رویکرد، این مطالعه باهدف ارزیابی اثربخشی تحقیقات آبخیزداری، اقدام به ارزیابی و سنجش اثربخشی طرح‌های پژوهشی کاربردی شامل پخش سیلاب، سامانه سطوح آبگیر باران، سد زیرزمینی و تیمارهای مختلف حفاظت خاک در سطح استان ‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی، کرمانشاه، فارس، تهران، قزوین، زنجان و سمنان شده است. برای بررسی این موضوع، طرح‌های شاخص تحقیقاتی که مبتنی بر رفع مشکلات حوزه‌های آبخیز در استان‌های فوق الذکر بوده، شناسایی و اثربخشی آن‌ها در نیل به اهداف آبخیزداری ازنظر اقتصادی و اجتماعی موردبررسی قرار گرفت. در پژوهش حاضر با استفاده از روش منفعت- هزینه و سطح رضایتمندی معیارهای آبخیز در قبل و بعد از اجرای اقدامات، به ارزیابی اثربخشی تحقیقات پرداخته شد. نتایج تحقیق نشان داد که در همه استان‌های منتخب، پروژه‌های تحقیقاتی اجراشده ازنظر اقتصادی و اجتماعی اثربخش بوده و در این میان پروژه ‌های پخش سیلاب با میانگین نسبت منفعت به هزینه 24/5 بالاترین بازدهی اقتصادی را دارا بوده است.

investigation the socio-economic effectiveness of watershed management efforts in the some provinces resulted from research achievements

during the past years, based on predetermined goals, relatively appropriate financial resources have been spent in the field of agricultural research and natural resources. nevertheless, the effectiveness of research activities in iran has always been accompanied by many debates by its supporters and opponents. with this approach, this study, with the aim of evaluating the effectiveness of watershed research, evaluates and measures the effectiveness of applied research projects including flood spreading, rain catchment surface system, underground dam and various soil protection treatments in razavi khorasan, north khorasan, kermanshah, fars, tehran, qazvin, zanjan and semnan provinces. in order to investigate this issue, the key research projects that are based on solving the problems of watersheds in the aforementioned provinces, their identification and effectiveness in achieving the goals of watershed management from an economic and social point of view were examined. in the current research, the effectiveness of the research was evaluated using the cost-benefit method and the level of satisfaction of watershed criteria before and after the implementation of measures. the research results showed that in all the selected provinces, the implemented research projects were economically and socially effective, and among them, flood spreading projects had the highest economic index with an average benefit-cost ratio of 24. 5.