شناسایی مناطق مستعد سیلاب با استفاده از سازندهای زمین شناسی در حوضه آبخیز شاهرود بیرجند

چکیدهسیل یک پدیده طبیعی است که رویداد، اندازه و تکرار آن ناشی از عوامل متعددی است که بسته به شرایط اقلیمی ، زمین شناسی و جغرافیایی هر منطقه تغییر می کند. ضرورت آگاهی از وضعیت منابع آب و نیز عدم وجود شبکه قابل قبولی از ایستگاه های هیدرومتری، اهمیت استفاده از روش های غیرمستقیم برای محاسبه حجم رواناب در حوضه های آبریز را بیش از پیش آشکار می سازد. حوضه ی آبخیز شاهرود از ارتفاعات شمال بیرجند تا دامنه های ارتفاعات شرقی و جنوبی گسترده شده و از نظر تقسیمات حوضه های آبخیزکشور، جزء حوضه کویر لوت محسوب می گردد. تغییر کاربری طبیعی اراضی و ساخت و سازهای صورت گرفته در حوضه بالادست، ساخت و سازهای غیر مجاز در حاشیه کانال ها و عدم رعایت حریم رودخانه از جمله اصلی ترین دلایل افزایش پتانسیل سیل خیزی حوضه ی شاهرود در سال های اخیر می باشد. در این پژوهش پس از تهیه نقشه زمین شناسی حوضه و شناسایی جنس و نوع سنگ های حوضه بر اساس تیپ سازندهای موجود، پارامترهای نگهداشت سطحی حوضه تعیین گردید در ادامه بر اساس پارامترهای زمین شناسی، سنگ شناسی، هیدرولوژی و هیدروژئولوژی حوضه نقشۀ استعداد منطقه برای تولید رواناب تعیین گردید. براساس نتایج این تحقیق تنها 4 کیلومتر مربع از سطح حوضه (25/0 درصد از کل حوضه) را مناطق با پتانسیل سیل خیزی کم و 1344 کیلومتر مربع دیگر از سطح کل حوضه (84 درصد از کل حوضه) مربوط به مناطق با پتانسیل سیل خیزی زیاد و بسیار زیاد می باشد. شناسایی مناطق سیل خیز حوضه شاهرود می تواند در امر حفاظت خاک و کاهش خسارات های سیل کمک نموده و امکان مدیریت حوضه آبریز را به نحو مطلوب تری فراهم نماید.

Identification of Flood Prone Areas Using Geological Formations in Watershed Shahroud in Birjand

AbstractFlood is a natural phenomenon whose occurrence, severity and frequency depended on several factors which change due to climatic, natural and geographical conditions of each zone. The importance of understanding water resources and lack of acceptable network of hydrometric stations indicate the necessity of use of indirect methods to calculate runoff volume. The Shahroud watershed extends from the north highlands of Birjand to the eastern domain of highlands and in terms of the countryrsquo s watershed division it is considered as a part of the Loot watershed. The main reasons for increased flooding in the Shahroud watershed are changes in natural land use, illegal construction of buildings upstream of the watershed and illegal construction of buildings near the canals in recent years. In this research, the surface storage parameters of the watershed are determined based on geological maps and identification of material and kind of watershed stones. Then a map of areas prone to flooding is prepared based on the watershed geologic, petrology, hydrology and hydrogeology parameters. Based on the results of this study, only four cubic Kilometers from the whole watershed (0.25 percent of the whole watershed) are regions with low flooding potential and 1344 cubic Kilometers from the whole watershed (84 percent of the whole watershed) are regions with high and very high flooding potential. Therefore, identification of the areas of the Shahroud watershed that are prone to flooding could help in terms of soil conservation and reduction of flood damages and provides the possibility of proper management of the watershed.