بررسی تاثیر تغییر مولفه‌های اقلیمی بر رواناب با استفاده از چهارچوب بودیکو- ژانگ (مطالعه موردی: بخش‌هایی از حوزه آبخیز قره‌قوم)

فرآیند تغییر اقلیم یکی از اصلی ترین چالش هایی است که در دهه‌ های اخیر، زندگی انسان ها را تحت تاثیر قرار داده است و به جهت تاثیر بر دما و بارش، نقش بسزایی در تغییر رواناب دارد. از این‌رو درک آن بر ارزیابی منابع آب و تحولات راهبردی سازگار، اهمیت زیادی دارد. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیرات تغییر اقلیم بر رواناب با استفاده از چهارچوب بودیکو است. به این منظور چهار زیرحوزه آبخیز اولنگ اسدی، ارداک بند ساروج، زشک و سد کارده از حوزه آبخیز قره قوم انتخاب شد. سپس با به کارگیری از داده های دما و بارش ریزمقیاس شده پروژه cordex مدل  gfdl-esm2mتحت دو سناریو انتشار (rcp4.5 و rcp8.5)، میزان تغییرات رواناب طی بازه زمانی (2100-2006) بررسی شد. نتایج ارزیابی مدل بودیکو-ژانگ به کمک آماره نش-ساتکلیف بین 87/0-72/0 به‌دست آمد که نشان‌گر کیفیت مناسب برآورد رواناب است. هم‌چنین، نتایج مدل gfdl-esm2m حاکی از افزایش دما و کاهش بارندگی تحت هر دو سناریوی اقلیمی rcp4.5 و rcp8.5 بود. پیش‌بینی‌های دما از gcm‌ بیان‌گر آب و هوای گرم‌تر در آینده با روند صعودی و معنادار و کاهش قابل توجه بارش با روند نزولی و معنادار بود که هر دو عامل، نقش مهم و مثبتی در کاهش رواناب آینده دارند. نتایج حاصل از آزمون من-کندال نشان داد که رواناب در همه زیرحوزه‌های آبخیز مورد مطالعه تحت هر دو سناریوی rcp4.5 و rcp8.5 و طی دوره 2100-1989، روندی نزولی داشته است و بنابراین می‌توان گفت افزایش دما و هم‌چنین کاهش بارش در آینده می‌تواند موجب کاهش میزان رواناب شود.

investigating the impact of changing climatic parameters on runoff using the budyko-zhang framework (case study: parts of qareqom watershed)

climate change is one of the main challenges that has affected human life in recent decades. it plays a significant role in changing runoff due to its effects on temperature and precipitation. therefore, evaluating this phenomenon is very important for assessing water resources and land management based on sustainable development. this research aimed to investigate the effects of climate change on runoff using the budyko framework. four sub-watersheds named olang asadi, ardak band sarooj, zoshk, and kardeh dam were selected from the qareqom watershed. then, using the downscaled temperature and precipitation data of the cordex project of the gfdl-esm2m model, under two emission scenarios (rcp4.5 and rcp8.5), the runoff variation was evaluated for the times period of 2006-2100. the nash-sutcliffe statistic for the results produced by the budyko-zhang model for the studied areas was between 0.72-0.87, which indicated the appropriate performance of this model in runoff estimation. in addition, the results of the gfdl-esm2m model indicated an increase in temperature and a decrease in rainfall under both rcp4.5 and rcp8.5 climate scenarios. the temperature forecasts from gcm indicated a warmer climate in the future with a significant upward trend and a significant decrease in precipitation with a significant downward trend, both of which play an important role in reducing future runoff. the results of the mann-kendall test showed that the runoff in all the studied areas under both rcp4.5 and rcp8.5 scenarios and during the period of 1989-2100 had a downward trend. it can be concluded that the increase in temperature and also the decrease in precipitation in the future can reduce the runoff.