مقایسه تاثیر سامانه هلالی آبگیر بر پوشش گیاهی و سطوح رطوبت خاک در شرایط ترسالی و خشکسالی (مطالعه موردی: مراتع زیرکوه -خراسان جنوبی)

این تحقیق با هدف بررسی تاثیر احداث سامانه هلالی آبگیر بر خصوصیات پوشش گیاهی و سطوح رطوبتی خاک در مراتع دشتی منطقه آهنگران شهرستان زیرکوه، استان خراسان جنوبی انجام شد. عملیات ذخیره نزولات آسمانی با سازه هلالی آبگیر به همراه نهالکاری در سال های 1397 تا 1400 در چهار منطقه مجاور یکدیگر انجام شده است. در این طرح، بذرپاشی در داخل هلالی و روی پشته های هلالی انجام شده است. در چهار منطقه مورد مطالعه، سطح تاج پوشش، ارتفاع و تولید گیاه تاغ (haloxylon persicum bunge) اندازه گیری شد. به‌منظور بررسی اثر سازه بر خصوصیات خاک، در اردیبهشت سال 1401 اقدام به نمونه برداری از خاک داخل هلالی و بیرون هلالی در عمق 30-0 سانتی‌متر شد. سطوح مختلف رطوبت، بافت خاک، وزن مخصوص ظاهری و میزان مواد آلی خاک در آزمایشگاه تعیین شد. به‌منظور بررسی اثر سال بر خصوصیات پوشش گیاهی، از آزمون کروسکال-والیس استفاده شد. هم‌چنین جهت مقایسه خصوصیات پوشش گیاهی در داخل هلالی و روی پشته هلالی و هم‌چنین خصوصیات خاک در داخل هلالی و بیرون هلالی از آزمون تی استیودنت استفاده شد. نتایج نشان داد که محل بذرپاشی در سامانه های هلالی آبگیر بر روی خصوصیات پوشش گیاهی معنی‌دار است (p≤0.01)، به‌طوری که سطح تاج پوشش و ارتفاع پایه های گیاه تاغ حاصل از بذرپاشی بر روی پشته ها بیش‌تر از داخل هلالی آبگیر است، نتایج نشان داد که اثر هلالی آبگیر به‌جز رطوبت اشباع بر روی سایر خصوصیات رطوبتی خاک، اجزای بافت خاک، وزن مخصوص ظاهری و مواد آلی خاک معنی دار نشده است (p≥0.05). خاک هر دو منطقه از نوع شنی لومی بوده و پس از گذشت 4 سال از احداث هلالی آبگیر، بافت خاک داخل هلالی آبگیر تغییر نکرده است. دو سال 1397 و 1398 که از جمله سال های پرباران منطقه محسوب می شوند، اجرای طرح هلالی آبگیر در منطقه باعث افزایش پوشش گیاهی نسبت به منطقه شاهد، شده است اما در سال های 1399 و 1400 که از جمله سال های خشک منطقه به شمار می روند، سامانه هلالی آبگیر نقشی در افزایش کمی پوشش گیاهی مرتعی نشان نداد.

comparison of the effect of a semi-circular bunds system on vegetation and soil moisture levels in drought and wet conditions (case study: zirkouh rangelands - south khorasan)

the current research aimed to investigate the impact of a semi-circular bunds system on vegetation and soil moisture levels. this research was carried out in the plain rangeland of ahangaran region, south khorasan province. rainwater harvesting projects with semi-circular bunds structure along with haloxylon persicum planting have been done in the years 2018-2021 in four areas adjacent to each other. in this project, biological restoration including seed broadcasting in the inside and on the bund ridge have been carried out. in the four studied areas, the canopy cover area and plant height and production of haloxylon persicum were estimated. to investigate the effect of the structure on the soil properties, in april 2022, soil samples were taken from inside and outside of the semi-circular bunds at a depth of 0-30 cm. soil moisture levels, soil texture, bulk density, and soil organic matter content were determined in the laboratory. kruskal-wallis test was used to investigate the effect of year on vegetation characteristics. moreover, to compare the vegetation characteristics of the inside and on the bund ridge, as well as the soil characteristics of the inside and outside of the structure, the student’s t-test were used. the results showed that the location of seed broadcasting in semi-circular bunds systems has a significant effect on vegetation characteristics (p≤0.01), canopy cover area and plant height resulting from seeding on the ridge are higher than on the inside. the results showed that the effect of the semi-circular bunds on other soil moisture properties (except for saturation moisture), soil texture, bulk density, and soil organic matter was not significant (p≥0.05). soil texture of both areas with sandy loamy has not changed after four years. in 2018 and 2019, as wet years, semi-circular bunds project in this region has increased the vegetation compared to the control region, but in 2020 and 2021, as drought years, this system did not play a role in the increase of quantitative of rangeland vegetation.