بررسی نقش گوراب در تامین آب روستاهای مناطق بیابانی خوزستان

قدمت کشاورزی در دنیا، از جمله در میان‌رودان و دشت خوزستان به چند هزار سال می‏رسد. مردم به تجربه و با تکیه بر فنونی به ظاهر ساده با استفاده از مصالح سنگ و خاک علاوه بر تولید محصولات کشاورزی توانسته‌اند آب و خاک را حفظ کنند و از فرسایش آبی، بادی، خطرات سیل و خشک‌سالی بکاهند. دشت خوزستان در انتهای حوضه زهکشی جریان‏های رودخانه‌ای واقع شده‏ که در سال‏های اخیر معضل گرد و غبار در آن تشدید شده است. علی‏رغم معمول بودن استفاده از روش‌های نوین توسط دستگاه‌های دولتی برای تامین آب و حفاظت خاک در برابر فرسایش، استفاده از دانش بومی به دلیل سازگاری بیشتر و آشنایی مردم می‏تواند موثرتر باشد. لذا هدف از این پژوهش معرفی و بررسی نقش گوراب به عنوان یک سازه سنتی در تامین آب روستاهای مناطق بیابانی در استان خوزستان می‏باشد. برای اجرای پروژه ابتدا با بررسی منابع موجود یک سری اطلاعات اولیه جمع‌آوری و سپس به کمک تصاویر ماهواره‏ای گوگل ارث برخی از گوراب‌ها شناسایی شد. برای بررسی دقیق‌تر موضوع، سه شیوه بازدید میدانی، تکمیل پرسش‌نامه و مصاحبه با خبرگان به کار گرفته شد. نتایج حاکی از این است که به‏ طور کلی گوراب‌ها بر اساس شکل ظاهری و نحوه طراحی شامل سه دسته: دایره‌ای، مربعی و مستطیلی شکل، بر اساس اندازه شامل سه دسته: کوچک، متوسط و بزرگ و بر اساس نوع کارکرد و هدف مورد انتظار عمدتا به پنج دسته تقسیم می‏شوند که در بعضی مناطق فقط نوع دایره‏ای آن وجود دارد و برای کارکردهای مختلف استفاده می‏شود ولی در بعضی مناطق چند نوع از آن وجود دارد که هرکدام با هدف خاصی احداث شده ‏اند.

Investigating the Role of Gourabs in Supplying Water to Villages in Desert Areas of Khuzestan Province, Iran

Agriculture dates back to several millennia in Mesopotamia and Khuzestan plain. Alongside agricultural production, people in this region have preserved water and soil, reduced water and wind erosion, and mitigated the impact of floods and drought based on experience, simple techniques, and using rocks and soil as construction material. The Khuzestan plain is located at the end of the drainage basin, where dust has become an issue in recent years. Therefore, the main aim of this research is to investigate the role of gourabs, a type of pond, as an indigenous structure for supplying water to the villages of desert areas in Khuzestan province. Initially, basic information was collected by reviewing the available resources. Then, some gourabs were identified and site selection was done in Google Earth using satellite imagery. For a more detailed study of the subject, field visits and interviews with experts were carried out, and questionnaires were distributed. The results indicate that in general, the shape of a gourab is either circular, square, or rectangular, and the structure is built in three sizes (small, medium, and large). We also found five types of function for these structures. In some areas circular gourabs are used for various functions, but in other areas each type of gourab serves a specific function.