شناسایی مکان‌های مناسب استحصال آب زیرسطحی با استفاده از سد زیرزمینی (مطالعه موردی: حوضه‌های مرزی شهرستان تربت‌جام)

هرساله مقادیر زیادی از منابع آب کشور از طریق مرزهای سیاسی از کشور خارج می‌شود. آب زیرقشری بخشی از این منابع است که بر بستر خشک‌رودها جریان دارد و بدون بهره‌برداری صحیح از دسترس خارج می‌شود. ازآنجایی‌که کشور ایران دارای مرزهای مشترک زیادی با کشورهای همسایه است، توجه به منابع آب زیر قشری ضروری است. یکی از راه‌حل‌های مناسب برای جلوگیری از خروج آب‌های زیر قشری از کشور احداث سد زیرزمینی است که اولین و مهم‌ترین مرحله در احداث سد زیرزمینی مکان‌یابی مناطق مستعد می باشد. بنابراین، هدف از این پژوهش پتانسیل‌یابی مکان‌های مناسب استحصال آب زیرسطحی در مناطق مرزی شهرستان تربت‌جام است. ازاین‌رو با استفاده از فرآیند تحلیل سلسه‌مراتبی ahp عوامل موثر در مکان‌یابی سد زیرزمینی وزن دهی و مناطق مستعد شناسایی شد، درنهایت با بازدید میدانی و در نظر گرفتن مسائل موجود در منطقه، مناطق مناسب برای احداث سد زیرزمینی تعیین شد. نتایج نشان داد که 26.6 درصد از منطقه فاقد پتانسیل استحصال آب زیر قشری هستند. در بین پارامترهای وزن دهی شده به روش ahp زمین‌شناسی و شیب منطقه به ترتیب با امتیاز 0.409 و 0.226 بیشترین امتیاز و کاربری اراضی و فاصله دسترسی به محل سد با امتیاز 0.068 و 0.095 به ترتیب کمترین امتیاز را طبق نظر کارشناسان کسب کردند. همچنین با بررسی‌های میدانی انجام‌شده سه‌نقطه مناسب برای احداث سد زیرزمینی در محدوده موردمطالعه شناسایی شد. ازآنجایی‌که مکان‌یابی سد زیرزمینی کار زمان‌بر و هزینه بری است استفاده از روش ahp می‌تواند در کاهش زمان و هزینه مکان‌یابی راهکار مناسبی باشد.

Identification of suitable sites for subsurface flow harvesting using underground dam (Case study: Border basins of Torbat-e-Jam County)

Every year, large amounts of the country #39;s water resources leave the country through political borders. Subsurface water is part of these resources that flows on the dry bed of rivers and becomes inaccessible without proper exploitation. Since Iran has many common borders with neighboring countries, it is necessary to pay attention to this issue. One of the appropriate solutions to prevent the outflow of subsurface water from the country is the construction of an underground dam that the first and most important step in the construction of an underground dam is to locate the suitable areas. The purpose of this study is to identify suitable sites for subsurface flow harvesting in the border areas of TorbateJam County. Therefore, using the analytical hierarchy process (AHP), the effective factors in identification of suitable sites for the underground dam were weighted and potential areas were identified. Finally, through a field visit and considering the issues in the region, suitable areas were determined for the construction of an underground dam. The results show that 26.6% of the study area has lacks subsurface flow harvesting potential. Among the parameters weighted by AHP, geology and slope have the highest weight and the distance from the road has the lowest weight. Furthermore, with the field studies, three suitable points for the construction of an underground dam in the study area were identified. Since locating an underground dam is time consuming and costly, using the AHP can be a good way to reduce the time and cost of locating.