ارزیابی روند مصرف منابع آب زیرزمینی و وضعیت کنونی آن‌ در ایران

آب های زیرزمینی یکی از مهم ترین منابع آبی محسوب می شود و برای حیات انسانی و هم چنین توسعه اقتصادی در مناطق خشک و نیمه خشک همانند ایران ضروری می باشند. میانگین بارش سالانه کشور حدود 240 میلی متر و چیزی در حدود یک سوم متوسط بارش جهانی است. تا قبل از دهه 1320 بهره بردای از منابع آب زیرزمینی توسط سامانه های بومی به نام قنات صورت می گرفت. در حال حاضر حدود 41000 رشته قنات در کشور ثبت شده است. با این حال طی دوره 1393-1350 تعداد چاه های ایران به شدت افزایش یافت به گونه ای که تعداد چاه های کشور از 47000 حلقه به بیش از 789000 حلقه رسیده است. در حال حاضر حدود 196000 حلقه چاه عمیق و 593000 حلقه چاه نیمه عیمق در کشور با میانگین برداشت به ترتیب 0.17 و 0.02 میلیون مترمکعب وجود دارد. بر اساس نتایج، میزان مصرف آب های زیرزمینی (از طریق چاه، قنات و چشمه ها) از کم تر از 18 میلیارد مترمکعب در دهه 1350 به بیش از 79 میلیارد مترمکعب در سال 1385 رسید. با این حال از این تاریخ به بعد میزان برداشت از آب های زیرزمینی کاهش داشته، به گونه ای که در سال 1394 به حدود 61 میلیارد مترمکعب رسید. همچنین نتایج نشان دهنده مصرف بالای آب های زیرزمینی در بخش کشاورزی است، بر این اساس حدود 90 درصد از این منابع در بخش کشاورزی مصرف می شود. در نهایت، طی سال های اخیر میزان متوسط افت سطح ایستابی آب های زیرزمینی کشور حدود 51 سانتی متر و اضافه برداشت 5086 میلیون مترمکعب در سال بوده است. در این راستا و در شرایط فعلی 347 محدوده از مجموع 609 محدوده جز مناطق ممنوعه می باشند.