غدد آدرنال، بیماری‏های و روش‏های تشخیص آزمایشگاهی در دام کوچک

غدد فوق کلیه از اندام‏های درون ریز مهم در بدن دام‏های کوچک هستند که اختلالات مرتبط با عملکرد آن‏ها به دلیل عدم تشخیص به موقع در بیشتر موارد خسارات جبران ناپذیر و یا مرگ حیوان را به دنبال دارد. ساختار بافتی این غدد منحصر به فرد است و بخش‏های قشری و داخلی این غدد هر کدام مسئول ترشح هورمون‏های مهمی در بدن دام‏ها می‏باشد. بیماری‏های عملکردی مهم در میان بیماری‏های غدد فوق کلیه در دام‏های کوچک را می‏توان در دو دسته تقسیم بندی کرد. دسته اول بیماری‏های ناشی از پرکاری و افزایش بیش از حد معمول هورمون‏های غدد فوق کلیه هستند که به نام‏های هایپرآدرنوکورتیسیسم یا سندرم/بیماری کوشینگ شناخته می‏شوند و دسته دیگر بیماری‏های ناشی از کم کاری غدد فوق کلیه هستند که به نام‏های هایپوآدرنوکورتیسیسم یا سندرم/بیماری آدیسون شناخته می‏شوند. بیماری کوشینگ در سگ‏های مسن و موش خرما شایع است اما به ندرت در گربه‏ها رخ می‏دهد. پر ادراری، پرنوشی، بی‏حالی، شکم متسع و آویزان و مو ریختگی از جمله شایع‏ترین علائم بالینی کوشینگ هستند. لوکوگرام استرس (شامل نوتروفیلی، لنفوپنی، ائوزنوپنی و مونوسیتوز) همراه با افزایش آلکالین فسفاتاز و کاهش وزن مخصوص ادرار (کمتر از 1.020) مهم‏ترین یافته‏های آزمایشگاهی کوشینگ هستند که در تشخیص آن کمک کننده خواهند بود. افزایش نسبت کورتیزول به کراتینین ادرار در سگی که علائم بالینی و آزمایشگاهی مرتبط با کوشینگ را نشان می‏دهد، احتمال وجود بیماری را تقویت می‏نماید. در چنین مواردی جهت تشخیص قطعی بیماری می‏توان از آزمایش سرکوب دگزامتازون با دوز پایین و یا آزمایش تحریک acth استفاده کرد. در صورت تشخیص قطعی کوشینگ، در مرحله بعد با اندازه‏گیری acth خون یا آزمایش سرکوب دگزامتازون با دوز بالا می‏توان نوع کوشینگ (وابسته به هیپوفیز یا وابسته به آدرنال) را نیز تعیین نمود. آدیسون معمولا در سگ‏های جوان تا میانسال (6-3 ساله) و با علائم بالینی از قبیل بی‏حالی، ضعف، استفراغ، اسهال، درد شکمی و بی‏اشتهایی به دلیل کمبود گلوکوکورتیکوئیدها و برادی‏کاردی، میکروکاردی، کاهش فشار خون، پرادراری و پرنوشی به دلیل کمبود مینرالوکورتیکوئیدها رخ می‏دهد. مشاهده یافته‏های آزمایشگاهی از قبیل ازتمی، کاهش وزن مخصوص ادرار، عدم وجود لوکوگرام استرس و به ویژه تغییرات الکترولیت‏های خون (کاهش سدیم، افزایش پتاسم و نسبت سدیم به پتاسم خون کمتر از 23 احتمال وجود آدیسون را تقویت می‏کند. در چنین مواردی با اندازه‏گیری غلظت کورتیزول خون و یا آزمایش تحریک acth می‏توان وجود بیماری را تائید نمود و در مرحله بعد با اندازه‏گیری غلظت acth خون نوع آن (وابسته به هیپوفیز یا وابسته به آدرنال) را تعیین نمود.