بررسی اثر تنش‌ خشکی و شوری برخصوصیات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه دارویی satureja hortensis l.

گزارش های زیادی مبنی بر افزایش متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی تحت تاثیر تنش های محیطی وجود دارد. به همین منظور، جهت بررسی اثر تنش های خشکی متوسط و شدید (70 و 40 درصد ظرفیت زراعی) و شوری (50 میلی‌مولار نمک nacl) بر برخی از پارامترهای مورفولوژیکی و بیوشیمیایی مرزه تابستانه شامل وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، ارتفاع بوته، طول ریشه، نسبت ریشه به اندام هوایی، تعداد برگ و شاخه فرعی، میزان کلروفیل کل، a و b، آنتوسیانین، فلاونوئید و آلکالوئیدکل در برگ و ریشه، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی (crd) با چهار تکرار و چهار تیمار در دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) در سال 1395 اجرا شد. ترکیبات بیوشیمیایی با استفاده از روش اسپکتروفتومتری سنجش شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش خشکی و شوری، نوع بافت گیاهی و اثر متقابل آنها اختلاف آماری معنی داری (01/0p≤) از نظر تمام ترکیبات بیوشیمیایی بجز فلاونوئید داشتند. نتایج نشان داد که تنش شوری تاثیر منفی بر صفات مورفولوژیکی مرزه نداشته و در تنش شوری نسبت به عدم تنش، ارتفاع بوته (از 4/18 به 8/19 سانتی متر)، تعداد برگ (از 33 به 36) و وزن تر ریشه (از 05/0 به 08/0 گرم) افزایش معنی داری داشت و وزن تر اندام هوائی (به ترتیب با 5/0 و 52/0 گرم)، وزن خشک اندام هوائی (با 08/0 و 07/0 گرم)، وزن خشک ساقه (با 03/0 و 03/0 گرم)، وزن خشک ریشه (با 02/0 و 016/0 گرم) و وزن خشک برگ (با 04/0 و 04/0 گرم) بدون اختلاف معنی دار در یک کلاس آماری قرار گرفتند. اما تمام صفات در تنش خشکی نسبت به عدم تنش کاهش معنی داری یافتند و مشخص گردید که مرزه تابستانه نسبت به شوری مقاوم و در برابر خشکی حساس است. میزان آلکالوئید کل تحت تنش خشکی شدید (od.g1.dw 173/0) و تنش شوری (od.g1.dw 16/0) نسبت به عدم تنش (od.g1.dw 12/0) به‌ترتیب 44 و 33 درصد افزایش نشان داد. میزان کارتنوئید با افزایش شدت تنش خشکی کاهش یافت، در حالیکه تحت تنش شوری (133/0 میلی‌گرم درگرم بافت تر) نسبت به عدم تنش(12/0 میلی گرم در گرم بافت تر) افزایش داشت. محتوای فلاونوئید تحت تاثیر تیمارهای تنش قرار نگرفت در حالیکه میزان آنتوسیانین طی تنش های خشکی و شوری (به‌ترتیب با مقادیر 67/0 وod.g1.fw 62/0) کاهش معنی داری نسبت به شرایط عدم تنش (od.g1.fw23/1) نشان داد.

The effects of drought and salt stresses on some morphological and biochemical parameters of savory (Satureja hortensis L.)

There exist a number of reports regarding secondary metabolites increasing under the environmental stresses. Hence, to study the effects of drought (70 and 40% field capacity) and salinity (50 mM NaCl) on some morphological and biochemical parameters of summer Savory (Satureja hortensis L.), inclusive fresh and dry weight of leaf, root and shoot, plant height, root length, root to shoot ratio, several leaves and branches, total chlorophyll, chlorophyll a and b, anthocyanin, flavonoids and total alkaloid, an experiment was conducted in a completely randomized design with four replications and treatments. Biochemical compounds were measured using spectrophotometric method. The analysis of variance were showed that drought and salinity, plant tissue and their interactions were significantly (p≤0.01) different for all chemical compounds except for flavonoids. The results were showed that salt stress did not have negative impact on morphological traits, and in salinity compared to nonstress, plant height (from 18.4 to 19.8 cm), a  number of leaves (from 33 to 36) and root fresh weight (from 0.05 to 0.08 gr) increased significantly, but shoot fresh weight (with 0.5 and 0.52 gr), shoot dry weight (0.03 and 0.03 gr), root dry weight (0.02 and 0.016 gr) and leaf dry weight (0.04 and 0.04 gr) did not have any significant differences. All features were affected by drought stress comparison to nonstress so it was determined that summer savory is sensitive to drought and salinityresistant. The total alkaloid increased under severe drought stress (0.173 OD.g1.DW) and salinity (0.16 OD.g1.DW) compared to nonstress (0.12 OD.g1.DW) about 44 and 33%, respectively. Carotenoids decreased with increasing severity of drought stress, while it increased under salt stress (0.133 mg.g1.FW) compared with non stress (0.12 mg.g1.FW). Flavonoid content was not affected by stress treatments, while the amount of anthocyanins decreased significantly in drought and salinity (0.67 and 0.62 OD.g1.FW) compared to nonstress (1.23 OD.g1.FW).