بررسی فیتوشیمیایی اسانس توده‌های مختلف گیاه دارویی satureja sahendica bornm. در شرایط زراعی در استان یزد

گیاه مرزه سهندی (satureja sahendica bornm.) ازگونه‌های اندمیک ایران است.این تحقیق با هدف بررسی کمیت و کیفیت اسانس توده‌‌های مختلف این گیاه در شرایط زراعی انجام گرفت. ابتدا بذر8 توده ‌مختلف مرزه سهندی از رویشگاه‌های مختلف استان‌های آذربایجان شرقی،کردستان وزنجان جمع‌آوری گردید، پس از نشاء در گلخانه مزرعه تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، درسه تکرار درسال 1389 درمرزعه کشت شدند.سرشاخه‌های گل‌دار توده‌های مختلف طی چهارسال متوالی جمع‌آوری و در سایه خشک گردید.اسانس نمونه‌ها با استفاده از به روش تقطیر باآب استخراج و آنالیز مواد موثره پس از تعیین بازده اسانس براساس وزن خشک گیاه به‌وسیله کروماتوگرافی گازی وکروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی تجزیه وشناسایی ترکیبات تشکیل دهنده اسانس‌ها صورت گرفت. نتایج تجزیه واریانس بازده اسانس در سطح 5 درصد و درصد ترکیب‌های تیمول و ترانسکاریوفیلن اسانس توده‌های مختلف طی چهار سال برداشت در سطح 1درصد معنی‌دار بودند. مقایسه میانگین‌ها توسط آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شد، از بین ترکیب‌های شیمیایی موجود در توده‌ها ترکیب‌های آلفاترپینن،گاماترپینن،لینالول،پاراسیمن، 1و8 سینئوال‌، ترپینئولن، ترپینن 4ال،آلفاترپینئولن،سابینن و میزان تولید اسانس در هکتار معنی‌دار بودند. نتایج تجزیه خوشه‌ای توده‌ها براساس ترکیب‌‌های تشکیل‌دهنده اسانس در دوگروه قرار گرفت.گروه اول غنی از ترکیبات فنلی تیمول و کارواکرول (ss6, ss5,ss4, ss3, ss2, ss1) بودند وگروه دوم درصد بالایی از پاراسیمن وگاماترپینن (ss7وss8)مقادیر کمی تیمول وکارواکرول داشتند .بیشترین شباهت بین دو تودهss2و ss5وکمترین شباهت بین دو توده ss1و ss8بود.توده‌های ss3 با بازده اسانس 2.13درصد و تولید اسانس 14.52 کیلوگرم در هکتار و 41.23درصد تیمول و 13.57 درصد کارواکرول با منشاء استان آذربایجان شرقی و ss2 با بازده اسانس 2.69 درصد و تولید 13.49 کیلوگرم اسانس در هکتار و 37.62 درصد تیمول و 2.78 درصد کارواکرول با منشاء استان کردستان به‌ترتیب به‌عنوان توده‌های برتر معرفی می‌گردند.